Ігар Бабкоў - Адам Клакоцкі і ягоныя цені

* * *

Магдалена Вярбiцкая? Ня ведаю, цi сапраўднае iмя. Тады шмат хто назаўсёды стаўся iншым. Сапраўднае iмя было недаравальнай раскошай. Яе вымаўленьне досыць дзiўнае, я такога нiколi ня чуў раней. Яна прыгожа сьпявала, казалi, да вайны была студэнткай кансэрваторыi ў Менску.

Яе мiнулае? Нiхто не iмкнуўся прыгадваць мiнулае. Усе жылi, як быццам толькi прачнулiся пасьля цяжкога трызьненьня. У яе на руцэ быў нумар зь нямецкага лягеру пад Менскам...

* * *

Наперадзе было жыцьцё, і яго трэба было неяк пражыць. Лёвэн, потым Парыж, Ангельшчына. Потым усе зьехалi ў Амэрыку. Засталося няшмат. Тады шмат было такiх, як мы: бяздомных, закiнутых у сьвет бадзягаў. Сярод зруйнаваных гарадоў жыцьцё яшчэ толькi-толькi прачыналася...

Яна была не такая, як усе. Яе часта бачылi з Багданам, ён выдаваў «Шыпшыну». Паглядзiце падшыўку, магчыма, штосьцi знойдзеце... Там мусiць быць адзiн верш, пра радзiму, ён нас тады моцна ўразiў.

Радзiма? Лёгка забыцца на Радзiму-забойцу. Цяжэй — на сьветлую, далёкую мрою. Зь ёй можна пражыць усё жыцьцё. Яна была iншая. «Сэрца — мая радзiма», — яна казала, i цяжка было запярэчыць.

Мы паклялiся стаяць дарэшты. А потым яна зьехала ў Парыж, з адным букавiнцам, яна называла яго Леа. Ён быў букавiнскiм гэбраем, пiсаў па-нямецку. Яе нiхто не разумеў да канца.

* * *

Наша радзiма — сэрца,

Яно ня здрадзiць нiколi...

* * *

Чаму яна зьехала з Паўлем? Ня ведаю. Яна паўтарала: сэрца — мая Радзiма. Потым яна ўзяла шлюб з Майклам, жыла ў Амэрыцы, потым — з французам...

* * *

Як яна патрапiла ў групу? Нас усiх цягнула да гэтага вогнiшча, як матылёў на вагонь, i мы да канца жыцьця будзем... самыя адчайныя ляцелi напрасткi. Зрэшты, яна так нiколi й не адыходзiла. Гэта было немагчыма.

Яна была лепшай радысткай. Мы ўсе падпiсалi кантракты, трыццаць год маўчаньня. Яна паляцела ў першай групе. На шыфроўку яна выбрала кнiжку вершаў, што выйшла ў Парыжы, па-нямецку, звалася, здаецца, «Мак i памяць».

* * *

Яна пакінула мне дзёньнікі, я іх разгарнуў два гады таму, калі пацьвердзіліся зьвесткі... што яе больш няма...

* * *

«...Сьцены раптам апрытомнелі ад сну. Яны былi жывыя, дыхалi разам з намi. Мы ляжалi аголеныя, маё цела ўздрыгвала. Столь была адзiным аграмадным вокам, яна глядзела на нас, яна спрабавала нас убачыць ва ўсiх падрабязнасьцях. Леа паставiў папяровыя кветкi ў ваду, кветкi ў форме сэрцаў, мы сьмяялiся. Потым я заплакала. Прыгадала Альму. Леа ня ведаў Альму. Я чытала яму на памяць яе вершы, апошнiя, напiсаныя за пару дзён да сьмерцi. Маё сэрца мокрае, як папяровыя кветкi ў гарлачыку, яно сплывае ў акiян немагчымага каханьня, немагчымага таму, што каханьне стаецца магчымым, толькi калi яно немагчымае...»

«Багдан, мiлы, я ня ведаю, дзе ты цяпер, ня ведаю, як гэта назваць, але чамусьцi адчуваю твой позiрк, твае вочы... мы дыхаем, мы ўсе памёрлi. Я зразумела гэта дакладна. Мы ўсе тут шукаем чагосьцi iншага, завем адзiн аднаго забытымi мёртвымi iмёнамi, якiя ўсё яшчэ жывуць у нас. Два самыя дарагiя мне чалавекі, ты i Альма...

але сьвет, як павуцiньне, трымае»

* * *

Iх выкiнулi пад Ваўкавыскам. Парашуты раскрылiся адразу, як вялiкiя белыя кветкi ў цёмным полi Радзiмы, уначы. Самалёт крыху затрымаўся, каб разьвiтацца, каб ветла памахаць крыламi, на адну хвiлiну даўжэй, чым трэба, якраз дастаткова дзеля таго, каб аператыўная група iх iдэнтыфiкавала й высунулася вялiкiм паўколам у меркаванае мейсца прызямленьня, падымаючы па рацыi ўсе мабiльныя сiлы ў раёне. Калi ж стала зразумела, што вецер зносiць iх за раку, у бок лесу, дзе яны маюць усе шанцы адарвацца, заблытаць сьляды, камандзiр даў каманду адкрыць агонь i бліскавічныя кулi з шаснаццацi аўтаматаў i аднаго дробнакалiбровага кулямёту панесьлiся насустрач белым кветкам, што павольна спускалiся ў цёмнае поле радзiмы. Яны былi расстраляныя ў паветры, уначы.

* * *

Апошнiя здымкi? Два гады таму. Я гартаў копiю справы. «Здымак невядомай». Яна ляжыць на мокрай траве, спакойная, жахлiва прыгожая.

Анiякiх дакумантаў i папераў не было знойдзена. Сьледчы нават ня мог iдэнтыфiкаваць асобу, так яна й засталася — «невядомая».

* * *

Гаспадар фатаздымку разгублена змаўкае. Можна паставiць кропку ў гэтай гiсторыi, расплацiцца за вячэру, выйсьцi на цёмную начную вулiцу забытага правiнцыйнага гарадку ў штаце Нью-Джэрсi, можна вярнуцца ў дзяцiнства, на хутар пад Ваўкавыскам, да бабулi, у цiхую летнюю ноч, калi так хочацца выбрацца з ложку, цiха апрануцца, незаўважна выйсьцi ўва двор, далей, да рэчкi, i далей, купал парашуту, брэх сабакаў, стрэлы й хлопчык, якi глядзiць i глядзiць, як ты сыходзiш зь нябёсаў, спускаесься па абшарпаных, брудных прыступках, сюды, да нас, у пекла, у цёмнае поле Радзiмы, стрэлы й сабакi з Аiду ўжо чакаюць, бягуць з ашчэранымi пашчамi.