Ігар Бабкоў - Адам Клакоцкі і ягоныя цені

Яна спадзявалася, што пасьля нашае сустрэчы ўсё зьменiцца, але наадварот, трызьненьне рабiлася больш выразным, твары ўсё больш пазнавальнымі...

Зранку мы разьвiталiся. Я меў пачуцьцё незразумелае прыкрасьцi, адчуваў, што яна нешта недагаворвае, магчыма, нешта iстотнае. Яна мяне шкадавала.

* * *

Наступны тыдзень я прасядзеў у кавярнi, спрабуючы даць сабе рады. Афiцыянт падносiў усё новыя порцыi каньяку, але я быў безнадзейна цьвярозы. Я падрабязна прыгадваў, як усё пачыналася, весела й гiранiчна; нiшто не паказвала на гэткi прыкры канец.

Кнiга была задумана ў жанры «камэдыi пераапрананьняў» з элемэнтамi антыўтопii. Мне было вясёла ўяўляць, якiм было б жыцьцё, калi б нашая «Ўсходнеэўрапейская Швайцарыя» не ўстаяла ў 1918 годзе. Калi б бальшавiкi здолелi разагнаць першы кангрэс , а беларускiя карпусы не пасьпелi б прарвацца з румынскага фронту. Я сьмяяўся, апiсваючы ва ўсiх дэталях сцэну расстрэлу Балаховiча (вядома, не мiнiстра ў гэткiм выпадку) i высылкi Ластоўскага (спадзяюся, што ў прэзыдэнта не было часу азнаёмiцца са сваiм лёсам). Але гэта задумвалася адно ў якасьцi дэкарацыi... У цэнтры была эпапея пабудовы Менскае Опэры. Страшнага шэрага будынку, нечага сярэдняга памiж амфiтэатрам i дотам. Я падрабязна апiсваў падвоз цэглы й працоўны энтузіязм, ранiшнiя перагукi брыгадаў i ўсенародны конкурс на стварэньне гiмну Менскае Опэры. Я зрабiў Лангабарда (гэтага безнадзейнага п’янiцу, апошняга рамантыка, аматара Гофмана й Гёльдэрлiна) — я зрабiў яго Архiтэктарам. У звышзадуме кнiгi ўсё жыцьцё ад васямнаццатага году мусiла быць афарбавана ў гэты сымболь. Усё жыцьцё — Менская Опэра! Парад марыянэтак!

Вядома, што сёньня, у нашыя часы афiцыёзнага рамантызму, калi Вiтаўт ды Сапега стаяць на кожным пляцы, а партрэт Барбары Радзівіл упрыгожвае ледзь ня кожную парфумную крамку — мая трагiкамэдыя пераапрананьняў засталася практычна незаўважанай. Я не пакрыўдзiўся.

I тут, пасьля адзiнага прыемнага вынiку — сустрэчы зь ёй — такi прыкры канец.

Афiцыянт прынёс рахунак, я зразумеў, што баюся вяртацца дадому.

II

...7 верасьня

...Удзень — працяглая размова з М. Толькi што выйшла ягоная кнiга «Цяжар Сьвету». Ён доўга казаў пра сваё захапленьне Ўсходам, пра паралельныя рэчаiснасьцi, пра iстотную няпэўнасьць Сусьвету. Ён казаў, што сьвет цiсьне на нас адно таму, што мы пагаджаемся лiчыць яго адзiным ды непазьбежным. У якасьцi прыкладу ён распавёў гiсторыю пра Чжуан Чжоў: як славуты пустэльнiк аднойчы заснуў ды прысьнiў сябе матылём, што вольна лётаў па-над кветкамi, зьбiраў нэктар i пачуваўся досыць няблага. Адчуваньне было такое выразнае, што, прачнуўшыся, Чжуан Чжоў нiяк ня мог уцямiць: цi ён Чжуан Чжоў, якому сьнiлася, што ён быў матылём, цi ён матылёк, якому цяпер сьнiцца, што ён Чжуан Чжоў... М. казаў натхнёна і пераканаўча. Я думаў пра свой раман ды крыва ўсьмiхаўся.

...15 верасьня

Уначы праглядаў досьлед пра паходжаньне гiльятыны. Высьвятляецца, што францускi лекар Гiльятэн вынайшаў спосаб гуманнага пакараньня: калi нож падае на шыю, усё адбываецца так хутка, што ня мае сэнсу казаць пра пакуты. Як гэта характэрна для Асьвечанага Розуму!

Гiсторыя — нашая гiльятына.

...1 кастрычнiка

Зь незразумелай тугой бадзяўся па вулках, трывожныя прадчуваньнi. Здаецца, уся гэтая крохкая гульня ў культуру, што так усiм нам падабаецца, — хутка скончыцца — i скончыцца жахлiвым, нiкiм ня бачаным дасюль крывавым хаосам. Зайшоў у кавярню. Сеў за той самы столiк, за якiм мы зь ёй сядзелi, замовiў каньяку. Прыгадаў ейныя вочы, нашае нядоўгае начное шчасьце. Гэта было ў iншым жыцьцi? Афiцыянт сказаў, што Лангабард ужо месяц як сюды не заходзiць.

...10 кастрычнiка

...Паўсюль толькi й размовы, як пра новы саюз з Усходам, сацыяльны аптымiзм, новыя тэхналягiчныя пэрспэктывы. Як мне гэта нецiкава! Няма нiякiх новых задумаў, адно гэтае мэханiчнае запаўненьне дзёньнiка... Жыцьцё цячэ мiж пальцаў. Куды?

...3 лiстапада

Заходзiў Лангабард. Паголены, у новым гарнiтуры, пры гальштуку. Паведамiў, што парваў зь мiнулым (?) жыцьцём, з п’яной безадказнасьцю ды вашапрудным рамантызмам... Хоча стаць прафэсійным архiтэктарам...

...1 траўня

...На вулках незразумелы шум. Страшна падумаць — вось ужо паўгоду, як я туды не выходжу. Так, жыцьцё паўсюль. Мне здаецца, што я ўжо не адрозьнiваю — калi сплю, калi абуджаюся. Гэты пераход — ад аднаго да другога — такi крохкi, такi незаўважны. Калi жыцьцё — сон, дык сон, напэўна, таксама жыцьцё.

...20 траўня

....

...7 карстры

прынесьлi балахон шэры з адтулiнай на галаве але бяз рук прысьпешваюць кажуць усе чакаюць пытаюся каго маўчаць кажуць хутчэй мушу апошняе ёсьць толькi тое што