Ігар Бабкоў - Адам Клакоцкі і ягоныя цені

Памятаючы пра першы (і галоўны) запавет Бадхітхармы — перадачу праўды без дапамогі словаў, — мы наважыліся на адпаведны крок: арганізаваць перадачу тэкілы спадару Х. без дапамогі мэксыканскага ўраду.

Кранікі мусяць напрасткі ўстаўляцца ў кактусы, і далей нам застаецца толькі чакаць і верыць. Пры гэтым рэцыпіент мусіць быць інтэлектуальна і духоўна падрыхтаваны. Але нават і тады ніхто ня можа даць аніякіх гарантыяў.

Зрэшты, як казаў другі спадар Х., галоўнае — верыць. У Бога. Радзіму. Кактусы. У кранікі. У пустату. У тэкілу.

Яна сказала, што, апрача Кафкi, нiхто ня пiша сёньня такiх жудасных гiсторыяў.

Я асьцярожна падзякаваў. Потым была кавярня, мы сядзелi небясьпечна блiзка, п’яны й сьмешны Лангабард вёрз нам нешта пра нэабарока. Сусьветны архiтэктурны сынтэз, кельты, новы эўрапейскi парадак. Я ўзяў ейную руку, асьцярожна дакрануўся губамi. Яна засьмяялася. П’яны Лангабард пераконваў афiцыянта: плебейскi функцыяналiзм нараджае плебейскi ампiр, плебейскi ампiр — гэта руiны жыцьця... Дзеля пацьверджаньня ён пачаў размалёўваць рахунак карункавымi абрысамi. Афiцыянт цярплiва чакаў.

— Бедны Лангабард, ён позна нарадзiўся, — сказала яна й паглядзела на мяне. Я баяўся паверыць.

Потым у маёй маленькай кватэрцы мы стаялi каля вакна i я бачыў, як празь лёгкую тканку сукенкi ўладна праступаюць цмочкі яе грудзей.

* * *

Яна прачыналася сярод ночы ад свайго крыку й штораз пыталася, як я прыдумаў гэтую краiну. Я спрабаваў жартаваць, казаў пра Томаса Мора і лекара Гiльятэна, пра тое, што вокны маёй кватэры глядзяць на Ўсход, а там сёньня цудоўны сюжэт для нацюрморту. Яна павольна супакойвалася, тулiлася да мяне й мы зацiхалi ў працяглых пацалунках. Да наступнае ночы.

Удзень мы бадзялiся па менскiх вулках, увечары сядзелi ў кавярнi альбо ў майстэрнi ў Тодара. Ночы былi нашыя.

Кожная ноч была сьвятам, заўсёды нечаканым, мы знаходзiлi ўсё новыя магчымасьцi насалоды.

— Чалавек — вандроўнiк i госьць, — казала яна, — нам было наканавана сустрэцца, цалкам выпадкова, каб ствараць гэтыя днi ў харастве і няпэўнасьцi... Нельга думаць пра вечнасьць. Мы абавязкова разыдземся — кожны сваёй сьцежкай.

Усё гэта так, толькi яе губы казалi iншае, яе рукi, яе вочы казалi iншае... калi яна прачыналася й тулiлася да мяне ды пыталася, як я прыдумаў гэтую краiну.

— Я чытаю тваю кнiгу, — казала яна, — i адчуваю, што з усiмi гэтымi людзьмi адбываецца нешта жудаснае, пра гэта ты ня пiшаш, але само адчуваньне нараджаецца менавiта з таго, што ты пiшаш пра iншае. Твае героi жывуць, як быццам таго, жудаснага, не iснуе, але ад гэтага жудзь толькi ўзмацняецца, працiнае кожную iхную рысу, кожны рух i кожнае слова...

— Разумееш, — лiхаманкава шаптала яна, — яны толькi выглядаюць рабамi, жывёламi, у якiх зьнiшчана ўсё чалавечае, насампраўдзе гэта немагчыма, у чалавеку чалавечае зьнiшчыць немагчыма... можна размаляваць паверхню, можна разыграць п’есу, можна сфальшаваць, але ня зьнiшчыць... ты апiсваеш гэтую вонкавасьць, гэты абсурдны сцэнар, але далей ня йдзеш, пакiдаеш сьцежку, але сам ня йдзеш... i ад гэтага такi жах... з гэтай сьцежкi, адтуль точыцца сусьветнае зло...

Яна казала ўсё хутчэй ды тулiлася да мяне. Ейныя вочы глядзелi зь непадробным болем, яна чакала адказу. Я паспрабаваў быць сур’ёзным:

— Ты гаворыш так, як быццам у сьвеце не засталося анiякiх межаў. Мы жывем у Менску, а мае героi жывуць толькi ў маiм уяўленьнi ды ў гэтым невялiчкiм томiку. Гэта ўсё гульня, толькі гульня.

— Усё гэта так, — казала яна, — але так было, пакуль гэты сьвет быў тваёй уласнасьцю, тваiм уяўленьнем, цяпер жа ён адасобiўся, ён стаў незалежным... цяпер ён мае ўладу над намi ўсiмi...

Спрачацца было ня варта. Зранку я адвёз яе да знаёмага лекара. Лекар, чалавек сталага веку, адразу параiў невялiчкi прыватны пансыянат каля Слуцаку, з добрай абслугай ды квалiфiкаванай дапамогай. Праз тыдзень яна пераехала.

У апошнюю ноч яна распавяла ўсё.

Пасьля прачытаньня кнiгi, сказала яна, яе перасьледавала адное і тое ж трызьненьне: агромнiсты шэры будынак, нешта сярэдняе памiж антычным амфiтэатрам i вайсковым умацаваньнем. Людзi ўсярэдзiне, у мяшкох-балахонах, шчыльна завязаных на горле, так што наверсе застаюцца толькi галовы. Людзi варушаць рукамi і нагамi, гэта бачна, але балахоны прыхоўваюць рухi i ў вынiку ўсё гэта выглядае, як шэрыя хвалi на тле шэрага акiяну. Зазвычай усё патанае ў цьмянай невыразнасьцi, але часам праступаюць твары: вочы, поўныя пакуты, шчыльна сьцятыя вусны. Канцоўка гэтага трызьненьня заўсёды адна: пагойдваньне ўсё ўзмацняецца i ў пэўны момант людзi спрабуюць закрычаць... але толькi невыразнае сiпеньне. I тады пачынае крычаць яна...