Севярын Квяткоўскі - Як стаць беларусам. Сто гісторый

Пасля той прыгоды я, дзевяцігадовы хлопец, ужо без дурных думак кожныя выходныя прыходзіў у музей і дапамагаў Івану Іосіфавічу, а ён мне апавядаў пра былое, даваў паслухаць голас Коласа, граў мне на мандаліне і скрыпцы. Так прамінулі 4 гады, і настала жудаснае лета 2003 года. Я даведаўся, што Івана Іосіфавіча звальняюць з працы. Тады я ўпершыню запытаўся ў яго па-беларуску: «Іван Іосіфавіч, Вам кепска?!»

Ён стаяў каля таго ж бюста Якуба Коласа, абапёршыся на яго плячо.

— Дзіма, а што адчувае маці, калі ў яе забіраюць дзіця? — у сваю чаргу запытаўся ён.

У той момант усё, што апавядаў мне Іван Іосіфавіч пра Каліноўскага-Купалу-Коласа, усё, што расказваў пра Беларускую сацыялістычную грамаду, пра мясцовых дзеячаў, уявілася мне ў зусім іншым святле…

А яшчэ праз нейкі час ён узгадаў: «Думаеш, я не ведаў, хто акуляры на бюст начапіў, хто пад печ лазіў? Я ведаў, але нічога не казаў, бо адчуваў, што ты беларускі хлопец!»

Я сумаваў і нават плакаў. Музей перастаў быць маім. Да таго ж новы дырэктар панішчыў бярозы, якія садзілі вучні Коласа, і зрэзаў вялікую вярбу — сімвал майго дзяцінства. Дарэчы, першыя мае самадрукаваныя ўлёткі былі менавіта пра гэта…

Тады я з горыччу зразумеў, што мой шлях да беларускасці пачынаецца з таго самага, з чаго ён пачынаўся сто год таму для герояў гэтага музею.

Руслан Ясаеў: Я застануся тут, на гэтым «населеным востраве»

— Беларусам я менавіта стаў. Мае карані недзе ў гарах паўночнага Каўказа. Беларуска толькі маці, а бацька — цалкам каўказскі чалавек. Я ўсё жыццё пражыў амаль не выязджаючы, у Беларусі. Заўжды хацелася стаць больш падобным да людзей, што жывуць тут адвеку. Маючы права народжанага беларуса, я не меў права беларуса, продкі якога жылі тут пакаленнямі.

Беларускую мову люблю з дзяцінства. Дзякуючы сваёй бабулі я слухаў беларускае радыё, асабліва любіў беларускія казкі. Не было такога, каб я яе кепска разумеў.

Усвядомленае пачуццё таго, што я беларус, з’явілася дзякуючы рэдактару нашай школьнай газеты, да калектыву якой я далучыўся ў 10 класе. Рэдактар хоць і не размаўляў па-беларуску, але… распавёў мне, што такое «тарашкевіца». Пасля з’явілася жаданне самому размаўляць з кімсьці па-беларуску. У інтэрнэце я знайшоў сяброў з розных гарадоў. Хтосьці таксама, як і я, толькі пачынаў размаўляць па-беларуску.

У Стругацкіх ёсць фантастычны раман «Цяжка быць Богам». Там апісваецца, як чалавек трапіў у зусім іншы свет, не падобны да яго роднага. І ў гэтым свеце перад ім паўсталі сур’ёзныя праблемы, якія ён здолеў вырашыць. Напрыканцы рамана ў яго з’явілася магчымасць вярнуцца на сваю планету, але ён сказаў: «Не. Я застануся тут, на гэтым населеным востраве». Вось так і для мяне Беларусь — нібы той населены востраў. Хоць карані мае не тут, але я разумею, што ні на які паўночны Каўказ адсюль не з’еду.

Таццяна Абдулхакава: Я з гэтым адчуваннем нарадзілася

— У маёй сям’і ніколі не размаўлялі па-беларуску, але з дзяцінства нас вучылі паважаць родную мову. Памятаю свае дзіцячыя кніжкі, дзе былі беларускія казкі, апавяданні, вершыкі, якія я ведала на памяць.

Потым была беларускамоўная школа (у вёсцы яна адна, таму выбіраць не даводзілася). Тэарэтычна навучанне павінна было праходзіць па-беларуску, бо падручнікі былі беларускія. Але амаль усе настаўнікі размаўлялі па-расейску. Зрэшты, пытання наконт таго, куды паступаць пасля школы, амаль не ўзнікала. Ведала, што гэта будзе менавіта беларуская мова і літаратура.

Мне складана вызначыць той момант, калі я свядома зразумела, што я беларуска. Напэўна, я з гэтым адчуваннем нарадзілася. Таму і пытання наконт роднай мовы ў мяне ніколі не ўзнікала. Я заўсёды ведала, што родная — беларуская.

Вольга Пашкевіч: Я заўжды лічыла сябе беларускай

— Расейская мова — яна для вуліцы, для размоваў з незнаёмымі людзьмі ці з тымі, хто не разумее беларускую мову. А нам і на сваёй добра. Роднай мове мяне вучылі бацькі, таму натуральна, што я з імі размаўляю па-беларуску. Але з сябрамі таксама. Неяк так мне зручней. Колькі сябе памятаю, заўжды лічыла сябе беларускай. Некалі нават паспрабавала з сябрамі па-расейску гаварыць, але надта смешна атрымалася.

Шмат людзей лічыць, што калі нехта размаўляе па-беларуску, то ён нейкі вясковы прастак, які нават не змог навучыцца гаварыць па-расейску. Што за глупота! Як сцвярджаюць знаўцы, наша мова адна з найпрыгажэйшых ў свеце паводле меладычнасці. Таму няма чаго саромецца размаўляць на беларускай мове.