Алесь Разанаў: Рэчаіснасць

I сам я, выпхнуты з чыстых глыбокіх віроў на паверхню, курчуся разам з астатнімі рыбінамі ў пахутах, усёй сваёй безгалосай істотаю крычучы: «Людзі, глядзіце, глядзіце, людзі, калі набліжаецца згуба, srna пасылае перад сабою цуд».

Нешта (а што — невядома) недзе гарыць: размыты абрысы знаёмых рэчаў.

Людзі стаяць на прыпынку знямелым натоўпам: быццам забыліся нешта, а што — не могуць згадаць.

Шэсцьдзесят шосты дзень сядзіць у астрозе за нешта зняволены журналіст i ўжо немаведама колькі здольная нешта сказаць банкірка.

А каля плота, быццам вартуе нешта, блукае руды сабака: калі яго хто намерваецца прагнаць, ён натапырвае поўсць і гыркоча, калі яго хто намерваецца прыручыць — уцякае.

Калі мы пяройдзем мяжу i голай пясчанай дарогай будзем вяртацца дамоў, за мамі, там, дзе надоечы мы былі, успыхне пажар, а на нашы галовы i плечы пасыплецца вогненны снег.

— Не трэба палохацца i вяртацца,— мы скажам адно аднаму,— Toe, што некалі вымкнула згубай, зноў паўтараецца з году ў год, але ўжо як свята. Згуба ўсё больш мінае, а свята ўсё больш настае...

I мы ацярушым з сябе іскрыны i попел i, перш чым скончыцца дзень, знаёмай даўняй дарогай увойдзем пад вечныя шаты, пакінутых некалі за сабою, хатаў i дрэў.

Дробныя плямкі зніклі, але ўтварылася і засталася вісець у паветры адна, набрынялая чарнатою, вялікая пляма.

Што з ёй рабіць: ці размесці яе на шматкі?

Ці вынайсці яшчэ большую пляму, каб ёю сцерці яе?

Ці, зрэшты, як зусім не чапаць – і яна паступова знядужыцца і растане ў нябеснай, напоенай вечнасцю, чысціні?

А некалі ж мы яе прыклікалі нецярпліва, жадаючы ёй сцерці адразу ўвесь бруд.

Нібыта рушыцца дом i долу падаюць кроквы, i бэлькі, i чарапіца, імклівым натоўпам бягуць з паўвыспы яе жыхары, тупатам ног палохаючы паў-Еўропы.

Услед ім, не могучы ix пераняць, наўздагонкі, крычыць ім даверлівым голасам іхні спахоплены правадыр:

„Спыніцеся!.. Toe, што вас напалохала, — пад кантролем, тое, што вас напалохала, незніадкуль..."

Большыя й меншыя, круглыя й вуглаватыя, шырокія й даўгаватыя, з плаўнаю лініяй фармавання, што ведала, як ёй ісці i як завяршацца, i з лініяй, што ішла з завязанымі вачамі, — у дол уклаліся камяні.

З паэтам Рэнджавым Міхаілам, сцярожка ступаючы па камянях, нібы напінаем лук, да якога мы самі стрэлы, усходзім напружанаю сцяжынай i разумеем, што кожны камень — гэта чыёсьці жыццё, якое нам аддае свае дапамогу i спадзяецца ўпотай на нас.

За брамай, на версе ўзгорка, адкуль адно толькі магчымы спуск, нам раптам, бы новы ўзгорак, адкрыецца камень святога Навума — камень, што некалі здолеў узняцца над мераю свету, каб уздымаць у наступную меру ўвесь час потым свет.

Гукаю i чую свой голас. Ён займае i гул ракі, i водгулле грамады, i цішу далёкага лесу.

І пакуль ён гучыць і, усюды прыняты i заахвочаны ўсюды, мае адвагу i моц гучаць, у гэтай краіне ён не чужы i не свой, а — сама, заснаваная мной, к р a i н а.