Алесь Разанаў: Рэчаіснасць

Усе перашкода ўсім.

Словы не маюць, куды казацца.

Цені, што падалі ад людзей, супадаюць з людзьмі.

На рэчаіснасці пляма.

Што надыходзіла — адышло, што абяцалаоя — пастаяла, як белае воблака над галавой, i паціху растала.

Так многа было малых і вялікіх падзей — а самай Істотнай усё-такі не хапіла, так многа было еуетрэч — але ўсe яны ўжо за мяжою часу i адгукаюцца калі як.

— Чалавек, ты з'еў свайго Бога,— казаў велікодным днём пагарджаны прарок i стукаўся велікодкым чырвоным яйкам у чорны камень.

Вось, мёртвае ажыло.

І вось, жывое змярцвела.

Мы падаем у зямлю, i зямля паволі над намі адтульваецца ўглыбіню.

З усёй сваёй змогі мы ўхапіліся адно ў аднаго, нібы сустрэліся раптам i зараз баімся расстацца, але ён вораг мне, я — яму.

Змаганые ўрасло ў стагоддзі, i ўсё, што я меў, з цягам дзён перайшло да яго, але пада мной i за мной глыбіня, i ў гэтай нямой глыбіні, куды западае наша змаганне, я зноў — спадзяюся — займею сваё найменне, якім быў славуты, я зноў — спадзяюся — здабуду сваё валадарства, якім быў дужы, i вызвалюся назусім.

A здружаныя са сваёю паверхняю жыхары, побач праходзячы, нас тлумачаць: „Яны зрадніліся, як браты, яны хочуць быць назаўсёды разам".

Мне не хапіла месца, i, калі ўсе, пакліканыя на вячэру, паселі хто ў крэслы, хто на канапу, я сеў на стол.

Але стол пада мной неспадзявана ажыў i, бьщцам танцуючы свой вуглаваты i перарывісты танец, пачаў, натыкаючыся на рэчы, абходзіць за кругам круг.

— Глядзіде, — кажу я, захопленым гэтакім паваротам, прысутным, — здаецца, стол хоча нешта сказаць, здаецца, ён абазнаны ў літарах алфавіта...

Аднак мне ніхто не адказвае. Быццам яны пазнікалі раптам альбо ўхіліліся ў змову, усе, што прыйшлі на вячэру, дзе селі, там спяць.

А стол па-ранейшаму з літар, якіх няма каму ўбачыць, складае словы, якіх няма каму прачытаць.

Падыходзячы да сваёй, абнесенай плотам, сядзібы, ён пачынае развасабляцца — скідаць свой чорны манаскі ўбор.

Гэта якраз той час, калі ён ужо не манах i яшчэ не спадар, i я выбіраю якраз гэты час, каб нацянькі падысці да яго i, здзівіўшы сваім з'яўленнем, яму сказаць...

Я наватне ведаю, ш т о, ботое, што хоча настаць i адбыцца, не супадае са сказаным, як з зямлёю, з яе падымаючыся паволі, не супадае трава.

Вуліца доўгая i пустая.

Хмурыцца — бы на дождж.

Хвіля — i ён (ці, па-новаму, Ян што не схацеў свайго шчасця, каб шчасцем зрабіцца для ўсіх астатніх) адчыніць варотцы ў сваю сядзібу,

i ў гэтую хвілю я дакрануся рукой да яго пляча i, адчуваючы, як з-пад стаптанай цьмяиай паверхні пругка расце маладая трава i як збіраецца дождж у згусцелай хмурнечы, скажу найпершыя словы: «Добры дзень, Ян...»

Нібы для самога сябе памерці, мусіш урэшце выпасці з круга пытанняў сваіх i сваіх адказаў, каб здолеў твой Бог запытацца табою i табой адказаць.

Нас разбіраюць нашыя ўчынкі — i застаецца ўсё менш нас i менш для здзейсненай думкі, для сутнага слова i для сустрэчы, якой мы заўсёды чакаем i ад якое ўхіляемся кожны раз.

Мы заўважаем не тое, што ёсць, а што аб'яўляецца, што мільгаціць, што махае, быццам нас вабіць, рукамі, што кружыцца, што ўладарыць, што, насяляючы плошчы i вуліцы, зычна гамоніць i выглядае ўрачыста, а тое, што ёсць, нас адсоўвае за кругі акрэсленых кожны раз нанава небасхілаў.

Людзі ідуць ca сваёю бядой да сваіх дабрадзеяў — хто аб'яўляючы ўголас, што жыць так нелыа, а хто нічога не кажучы, моўчкі, нібы звінаваціўся сам.

Кранутыя гучна-нямою людскою бядой, дабрадзеі плачуць — i шчодрыя іхнія слёзы ім замінаюць бачыць саміх людзей.

Адстойваючы сваю, не адкрытую іншым, праўду, майстры i чаляднікі слоўнага цэху раз-пораз нагадваюць сходам i ўладным сонмам пра слова, што было Бог.

Слухаю, што яны кажуць, чытаю, што яны пішуць, але калі, разгубіўшыся дарогі i сцежжі, я ў ix прашу, каб мне паказалі слова, што Бог насамсправе, яны глядзяць на мяне здранцвела, быццам на блазна ці дзівака.

Рака разлілася i падплыла да самых падворкаў, i рыба, якая раней не хацела лаеіцца ні ў якія хітрыя сеткі, цяпер сама давалася ў рукі.

Нутром адчуваючы, што насампраўдзе так не павінна быць, што гэта нейкае ашуканства, людзі ў кашы, у мяшкі, у начоўкі паспешліва набіралі ахвотнай, быццам еп'янелай, рыбы, што не знаходзіла месца сабе ў вадзе.