Алесь Разанаў - У горадзе валадарыць Рагвалод

Яна мяняе скрыгат на рогат, а рогат — на супакой, прасякнуты музыкай Грыга,— i ўсё больш супадае з новаю цэласнасцю — з ракой.

Наўкруг крыгі віруе плынь, несучы яе, быццам квадрыгу — коні.

На крыгу ўскокваюць, каб пакатацца на ёй, хлапчукі — мясцовыя «крыганаўты».

З юліянскага — старога — календара крыга ўплывае ў грыгарыянскі.

Аб крызе спрачаюцца крызіс i адраджэнне.

I, можа, тая скрыжаль, у якую сэнс упісаў схаваныя ад «Рыгведы» гімны,— крыга?!.

Гэтакі код перашкоды: адоленая — яна шкадуе чалавека, неадоленая — шкодзіць яму, адоленая — яна «шакалад», неадоленая — шок, адоленая — дух згоды, неадоленая — дух варажнечы, кадук.

Перашкода засяроджвае на сабе чалавечыя намаганні i чалавечую ўвагу, якія ў «роўных» абставінах змарнаваліся б i расцярушыліся б, збірае ix у «кош» i ў «кадушку», i пакуль «кош» i «кадушка» не напоўняцца дарэшты, яна не ўступае чалавеку дарогі i не дае перадышкі, але як толькі напоўняцца — адчыняе браму ў шырокі абшар.

Перашкода не ашуквае чалавека, а дашукваецца ў ім да прычыны, што растлумачыла б яе самую,— i няма ад яе іншай мікстуры, іншых таблетак, іншага парашка, як толькі перажыць яе ўсёю душою: ад — да.

У гонар перашкоды не складаюцца оды, аднак яна — школа, што запрашае чалавека расці вышэй за сябе, i толькі таго, хто прайшоў першы клас, яна пераводзіць у ДРУгі.

Дзверы адчыняюцца ў два бакі, у дзве веры: у прыход i адыход, у прыйсце i выйсце.

Яны робяцца з жывой матэрыі — з дрэва, з дзерава, i адгукаюцца табе тваім жа стукам: асцярожным — на асцярожны, бадзёрым — на бадзёры, усхваляваным — на ўсхваляваны...

Дзверы аддзяляюць унутраную прастору ад знадворнай, i той, хто ўваходзіць у дзверы, уваходзіць у новае становішча, у новую веру: з «нідзе» — у «дзе», з дня — у «дзень добры», з двара — у «дзяржаву».

Дзверы — перагародка, але «дзіравая», рубеж — але схільны да «дэзерцірства», забарона — але не зацвярдзелая: раз-пораз яна «рэвізуецца», i тады замест яе зеўрыць прахон.

Падмазаныя — дзверы маўчаць, непадмазаныя — верашчаць, цвярозыя — разважаюць, нецвярозыя — вярзуць лухту, разнасцежаныя — высцюжваюць хату, зачыненыя — берагуць яе дух, яе мары, яе вярозы.

Каля дзвярэй ляжаць лапці-кавярзні, ляжыць дзяркач.

Да дзвярэй нахіляецца калодзежны журавель — асвер.

У дзверы дзярэцца сівер.

I звер недаверліва спыняецца перад дзвярамі, вынюхваючы ў іхнім двувер'і ерась.

Дарога — як рака: разгаліноўваецца на шматлікія прытокі — сцежкі i цячэ паўз двары, гарады, агароды, усё закранаючы сабою i ўсё пакідаючы па-за сабою.

Адзінага, каго яна не можа пакінуць,— гэта чалавека: калі рухаецца ён — рухаецца i яна, калі спыняецца ён — спыняецца i яна. Ён — яе другое «я», яе спадарожнік i павадыр, які дырыгуе, як ёй ісці — таропка ці паволі, ціха ці гучна.

Усё, што здараецца з дарогай, здараецца i з чалавекам, i ўсё, што не здараецца з чалавекам, здараецца якраз у дарозе, бо сама прырода дарогі — здарацца, «здарагацца».