Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

He толькі я адзін, але, бадай, усе з нашай вёскі, хто ў той час тупаў ужо сваімі нагамі, помняць тое незвычайнае для ціхага, сціплага, усё яшчэ набожнага налібацкага кутка імгненне, калі Уладзік прыехаў у нашы Янкавіны. Вялікая навіна была для ўсіх ix, калі хто вяртаўся з бежанцаў ці з Нямеччыны, з высылкі альбо з новага савецкага войска, з заробкаў або з горада, куды нямала каго падалося пасля вайны будаваць новыя заводы i там яны пачалі сямеіцца з праваслаўнымі, а то нават i з людзьмі іншай веры, але Уладзік здзівіў i ашаламіў вёску больш за ўсіх: хоць ужо хадзіў са Стоўбцаў аўтобус, ды мой сусед прыкаціў з раёна на таксі. Праўда, перад першай вясковай хатаю выйшаў з «Волгі», нібы падаючы свой знак, засвістаўзаліўся салаўём, дык, канечне ж, не мог застацца незаўважаным — цяпер, зімою, у нябачаных дагэтуль у вёсцы бела-шэрых мехавых, з аленевай скуры ботах, у расшпіленым светла-шэрым сабаліным футры i агромністай чорнай валасістай шапцы,— крочыў як багаты сібірскі купец. Побач з ім клыпаў ніжэйшы i зусім сціпла апрануты чарнамазы дзяцюк, які ўслед за салаўіным свістам забрынькаў на гітары.

Уладзік нёс вялікі белы пакет з чырвонай паўаголенай жанчынаю, даставаў з яго адкаркаваную пляшку i кожнаму першаму-сустрэчнаму мужчыну наліваў у белую шклянкупакецік пітва, жанчынам i дзецям насыпаў у прыгаршчы цукерак. Калі пітво заканчвалася, бутэльку шпурляў пад плот i з пакета браў іншую, поўную: «Угощаю, пей!»

Я згледзеў гэтую абкружаную нашымі вяскоўцамі працэсію, калі яна запынілася каля Емельяновічавых варот i кал i Уладзікаў прыяцель асабліва гучна загітарыў. Убачыўшы мяне, Уладзік махнуў мне рукой i гукнуў ужо не панашаму, па-вясковаму, а па-гарадскому:

— Ванюша, ходь сюда!

Калі я падышоў, ён — амаль ранейшага сярэдняга росту, толькі паплячэлы, яшчэ болей прыгожы i з дзёрзкасцю ды зухаватасцю ў карых вачах — нязвычна для вясковых мужчын абняў i пацалаваў мяне, абдаўшы i пераброджаным пахам выпіўкі, i водарам дарагога адэкалону.

Сына выбегла сустракаць толькі Емельяновічыха. Яе муж, як я потым уведаў, убачыў, якім чынам заявіўся дома сын, але з хаты насустрач не выбег, стаяў узбоч каля завешанага фіранкай акна i за ўсім назіраў.

— Здравствуй, маманя!— аблапіў i маці Уладзік.— Кто сказал, что земля имеет форму чемодана?! Прикотил вот к вам собственной персоной! Это мой друг — Рафиль, а там,— паказаў на доўгую белую машыну,— моя юная жена! Леонила!

Емельяновічыха — у абсыпаных мякінаю валенках i ў паношаных паўсачку, у хусце-канаплянцы, буйнарысая на загарэлым i цяпер, зімою, твары — ажно вырачыла вочы ад столькіх навін, што адразу абваліліся на яе. Яна i я павярнулі галовы на легкавік: сапраўды, там, на пярэднім сядзенні, побач з шаферам, сарамліва i вінавата прымасцілася дзяўчо. Калі Уладзік выцягнуў яе з таксі — высакаватую, у кароценькіх, з апушанымі мехам чорных боціках, стройную, у блакітнай куртачцы i чорнай кепачцы, зусім яшчэ маладзенькую. Емельяновічыха не паверыла:

— Гэта, сын, можа, сястра твайго кулегі?

Нават на першы позірк было відаць: гэтая Леаніла — «наша», а вось вузкавокі, з шырокімі сківіцамі чарнявы Рафіль — чалавек «не з нашага боку», «здалёку», што i пацвердзіў Уладзік:

— Не, маманя. Она — моя законная жена. Брак наш зарегистрирован, о чем имеется соответствующий документ.

Леаніла, здаецца, была майго ўзросту, можа, самае вялікае толькі на год старэйшая. Емельяновічыха не кінулася, не павітала яе так, як трэба сустракаць жаданую нявестку, яшчэ раз зірнула на дзяўчо, як на штосьці зусім нечаканае i неверагоднае, а пасля запрасіла ўсіх у дом.

Калі там Уладзік кінуўся вітацца з «папанем», дык той, па-сапраўднаму рослы i плячысты, з яшчэ большымі, чым у жонкі, рысамі твару, спаважны, не даў прытуліцца да сябе свайму адзінаму сыну:

— Ну што? «Здзівіў» вёску?

— Папаня,— не вельмі збянтэжыўся той, немігатліва пазіраючы бацьку ў вочы,— кто сказал, что земля имеет форму чемодана?!

Строга-стрыманы Емельяновіч, але, бадай, аталапеў ад паводзін i чужых для янкавінцаў па духу сынавых слоў: сын — дарослы ўжо, не схопіш, не сагнеш i не апячэш яго мяккае месца сваёй далоняю! А той пераможна i нахабна скаліўся: прымайце, маўляў, мяне такога, які я ёсць! Ды я ж вам не чужы! Адзін!

Емельяновічыха — хітраватая i, бывае, для сваёй патрэбы часамі i ліслівая жанчына,— бачачы, як холадна сустрэў бацька сына, паспрабавала ўсё ўлагодзіць, паслаць мужа ў пограб па бульбу, але той так апаліў яе позіркам, што яна адскочылася i сама борздка выскачыла з хаты.