Алесь Разанаў - Паляванне ў райскай даліне

У кашы копшаецца квактуха.

Ля каша ляжыць, нібы кошычак, кошка.

У кожнай нары свае жыхары: мышы, краты, барсукі, і, у залежнасці ад таго, хто яны, гэтыя жыхары, кожная нара мае свой асаблівы нораў і свой асаблівы гонар.

Нара вынырвае з долу і па непрыкметных сцежках разбягаецца па паверхні, каб потым, узбагаціўшыся наробкамі, нарыхтоўкамі, назіраннем, зноўку нырнуць у дол.

Няма такого асяродку, які б не меў патрэбы ў нары, і нара нараджаецца як унутраны орган гэтага асяродку: яна ўсё хоча бачыць, ведаць і чуць, але не хоча, каб чулі, бачылі, ведалі яе.

Ці на дварэ бушуе бура, ці свеціць сонца, у нары адна і тая ж пара, у нары панура і ціха.

Хто ігнаруе нару, хто не бярэ яе пад увагу, незнарок нарываецца на страту і паразу, але хто разумее, што кожная з'ява, апроч відавочнай паверхні, мае невідавочную глыбіню, атрымлівае ад нары параду.

Вуліца — гуліца: па ёй гуляе вольны святочны люд, на ёй бавяцца дзеці і пасвяцца гусяняты.

Быццам вулеем, вуліцай збіраецца, выяўляецца і ператлумачваецца ўся «духмяная» інфармацыя — чуткі, навіны, звесткі.

Вуліца ліецца адразу ў два канцы, і абапал вуліцы, нібы абапал ракі, заўсёды засноўваюцца паселішчы — вялікія і малыя Вулькі і Улы.

Якія б заможныя ні былі двары і хаціны, вуліца не мае ўласнасці, але мае ўласцівасць — быць абліччам усіх двароў і хацін.

Як рука працяг цела, гэтак і кій працяг рукі. Ён адзін з тых трох «кітоў», на якія абапіраецца чалавек, калі настае вечар яго жыцця.

Кій — кіраўнік, і які б ён ні быў па сваёй «кіякасці» — цяжкі ці лёгкі, стрункі ці камлюкаваты, ён ідзе наперадзе і паказвае вандроўніку кірунак, як і кудою яму ісці — ці ў абход, ці напрасткі.

Дакладны, нібы «кібер», кій ідзе, ківаючыся, і гэтым самым адлегласць, якая праходзіцца кіем, становіцца ўлічанай: адзінка гэтага ўліку — адзін кіў.

Калі кій сустракаецца з упартаю і нерухомаю перашкодай, ён яе абыходзіць, калі з упартаю і жывою — замахваецца ці кідаецца на яе.

Але адхінуўшыся ад крыніцы сваёй рухомасці, сваёй кінетычнасці, кій апынаецца пакінутым, і тады сабакі і гусакі могуць нарэшце паздзе-кавацца з яго, могуць нарэшце сквітацца з ім.

Як бы павольна кій ні клыпаў, ён усё роўна некалі давядзе — калі не ў скіт, то на кірмаш, калі не да Кіева, то да Вільні, калі не да Вільні то да Іўя альбо Вілейкі.

Каб мець сілу, людзі сілкуюцца і падсілкоўваюцца.

Але селішча сілы не ў руках, не ў нагах і не ў жылах, а ў самой чалавечай сутнасці; чалавек сапраўды дужы, калі дужая яго душа, ці, як гавораць суседзі летувісы, siela.

Сіла пасылае чалавека здзяйсняць вялікія справы, і, здзяйсняючы іх, сялянскі сын Васіль становіцца асілкам.

Але калі сіла не мае тоеснай мэты, яна слабее альбо шалее, становіцца лішкам, які, як салому, ломіць самога чалавека, сілом, якое няволіць яго.

Да сілы хіліцца лес.

Сіла бласлаўляецца небасхілам.

Дукат — dux (правадыр): куды коціцца ён, туды імкнецца людскі дух, і як ён кладзецца, гэтак складаюцца падзеі.

Праз дукат людзі прымаюць пакуту, але сам дукат не скуты ніякімі акалічнасцямі.

Няма тых дзвярэй, у якія — ці далікатна-тактоўна, ці гвалтоўна, як злы дух кадук, — не змог бы дукат дастукацца.

На дукат пазіраюць пад рознымі кутамі, на ім сутыкаюцца і састыкоўваюцца розныя думкі, аднак дукат — гэтаксама думка, якую выпраменьваюць-прадукуюць прадметы.

Дукат адукаваны і адукоўвае грамаду: ён дыктуе дакуманты і трактаты, і з ім, як з дыхтоўным адвакатам, лічацца і суддзя, і кат.

Калі трэшчынамі, нібы рэчышчамі, спярэшч-ваецца шчыт дрэва, гліны ці тынку, ён «рэшціцца» — робіцца рэштай сябе ранейшага.

Трэшчына — вобыск і арышт: яна ўшчымлі-ваецца ў самыя шчыльныя спраты, трушчачы і адчыняючы непарушнае і прычыняючы відавочныя страты.

Трэшчына — рэзчына, што ўрэзваецца ў рэч і ў рэчаіснасць і, перакрэсліваючы іхнюю цэласнасць, даказвае, што іхні сапраўдны змест (ці, інакш, treść) — пустата.

У трэшчыны няма сваіх інтарэсаў. Нібы трацейскі суддзя, яна сведчыць: дзе па-рушаецца адзінства, там аб'яўляецца трэці, і гэты трэці — лішні.

Клін вымаецца з дрэва, як рыбіна лін з вады, але калі лін, кінуты ў ваду, зноўку прымаецца ёю, то клін прыняцца дрэвам не можа.

Клін — раскольнік, родны дрэву па плоці і іншародны па духу: ён упарта вышуквае ўдрэве хоць якое-небудзь парушэнне, хоць якую-небудзь трэшчыну, каб, няўхільна ўбіваючыся ў яе і запаўняючы яе сабою, давесці моцнае да распаду, адзінае — да раздваення.