Анатоль Вярцінскі - Святло зямное

Каб пацвердзіць, што аўтар нічога не выдумаў і ішоў ад рэальных падзей, спашлюся на сведчанне аднаго з замежных публіцыстаў (скандал з Праф'юма быў імі пасмакаваны больш чым дастаткова). Ён, у прыватнасці, піша: «Прычынная сувязь наступных падзей i таго ліпеньскага дня зусім відавочная: калі б Крысцін Кілер не зняла купальнік i не ўзнікла перад усімі ў нясціплым выглядзе, яе, магчыма, i не заўважыў бы адзін з гасцей, a менавіта міністр Джон Праф'юма. A калі б не заўважыў, то i не завязаў бы з ёй раман. А калі б не гэты раман, то справа не дайшла б да хлуслівых тлумачэнняў міністра ў палаце абшчын. Такім чынам, калі б Праф'юма не хлусіў, прэм'ер Макмілан, відаць, не падаў бы ў адстаўку».

І ў заключэнне яшчэ адна дэталь. Па сведчанню таго ж публіцыста, калі на з'езде кансерватараў вырашаўся лёс урада Макмілана, то дэлегаты адна душна пагадзіліся на тым, што вінавата ва ўсім... янa. Праўда, нічыё імя не называлася. I таму заставалася загадкава-няпэўным, хто ж менавіта яна? Жанчына? Нячыстая сіла? Ці летняя спякота?..

І тым не менш такая тэма дала раптам знаць пра сябе. Здарылася гэта пад вечар 14 красавіка 1978 года. Я вяртаўся дадому, заняты сваімі думкамі i дзённымі ўражаннямі, вяртаўся пад ціхі пошум аднаго з першых дажджоў новай вясны. Дожджык прыемна асвяжаў, хаця ішоў яшчэ неяк нясмела, неяк няўпэўнена, як быццам яшчэ не разышоўся належным чынам, не адчуў дастаткова сваёй пары i сваёй сілы. I тут я ўбачыў, ледзь не пад нагой, аднаго чарвяка, потым — другога, трэцяга... Ішоў далей i бачыў усё той жа малюнак i пераконваўся, што маю справу з не зусім звычайнай з'явай прыроды. Сялянскі сын, я ведаў дажджавых чарвякоў з дзяцінства. I колькі разоў бачыў ix потым i ў вёсцы, i ў горадзе, i на якой-небудзь далёкай дарозе, бачыў ix, гэтых не самых імпазантных стварэнняў прыроды, але затое самых нязменных спадарожнікаў цёплых дажджоў. I заўсёды стараўся абысці ix стараной — або не звяртаючы асаблівай увагі, або з унутранай агідай, у залежнасці ад стану... Але на гэты раз абысці ix без увагі было немагчыма. Справа ў тым, што ў гэты, насычаны цёплай дажджавой вільгаццю, адвячорак чарвякоў з'явілася надзвычай многа. Яны, як я ўжо казаў, трапляліся на кожным кроку. Прытым як бы свядома стараліся быць у самым цэнтры руху, на самых вачах. Кідалася ў вочы i тое, што чарвякі прыстройваліся чамусьці менавіта на тратуары, на яго асфальце і бетоне, на найбольш, так сказаць, цывілізаванай частцы вуліцы (падумалася з усмешкай: «Урбаністычна настроеныя чарвякі...»). І паколькі гэта было так, і паколькі іх з'яўленне мела масавы характар, то ўзнікала недаўменнае пытанне: «Адкуль яны раптам узяліся? Не з асфальту ж, не з пліт жа гэтых бетонных выйшлі? З дажджом разам выпалі, ці што?» Апошняе меркаванне было, вядома, далёка не навуковым, хаця i магло мець цікавасць як меркаванне навукова-фантастычнае ці як метафарычнае перабольшванне. Як бы там ні было, але калі я вярнуўся дадому і рука сама сабой пацягнулася да блакнота, я зразумеў, што прыйшоў час аддаць даніну дажджавым чарвякам. I стаў накідваць наступныя радкі...