Наталка Харытанюк: Смерць лесбіянкі

было разабраць, хто імчаў па ёй разам з намі — сінія тыгры, прывіды ці ўсяго толькі снежныя ўзоры…”, але ў гэты момант святло зноў запалілася. Вярнулася цёця. Згарэлі пробкі, — патлумачыла яна, нешта прыгадваючы.

— Дапі сваю каву, — працягнула я кубак, ды раптам з грохатам разнасцежыліся дзверы і я ад нечаканасці выраніла філіжанку. Карычневая пляма расплывалася па двух тамах Персі Бішы Шэлі, цёця выглядала нешта ў малюнку гушчы, а чалавек у дзвярах пракрычаў:

— У бібліятэцы труп!

Калі мы зайшлі ў бібліятэку, цяжка было пачуць ці пабачыць нешта ўцямнае: усе мітусліва перагаворваліся, спрабуючы зразумець, што адбылося. У залі было тлумна, і мяне пачынала ліхаманіць. Адзінае, што я магла разабраць выразна — гэта водар смірны. Густы водар ішоў аднекуль знізу. Я апусціла галаву — і пабачыла на падлозе тую самую кабету з калідора, якой я менш за поўгадзіны таму перадала сваю бутэлечку са смірнай. Яна ляжала выцягнуўшыся на падлозе, і яе непрычасаныя густыя валасы светлымі кудзёркамі, як быццам саванам, прыкрывалі яе твар і змейкамі распаўзаліся па бібліятэчнай кахлі.

Нехта адкінуў валасы з яе твару — і я пабачыла: упаўшы на нешта вострае, кабета рассекла сабе твар — ад рота да самай скроні. Дэкаратыўны ліхтар, які яна трымала ў руцэ, разбіўся на безліч аскепкаў — і як я ні паварочвала галаву, я так і не змагла прачытаць напісаныя на ім словы.

Я агледзелася: збор кніг звычайна дзейнічаў на мяне тэрапеўтычна. Кнігі супакойваюць. Нават адзін іх від. Але тым разам усё выглядала трывожна: фіранкі чырвонага колеру, цьмяная лямпачка высока пад столяй, поўны збор твораў Дастаеўскага. Калі я пабачыла гэты збор — нешта ўва мне перасмыкнулася. Я ведала: калі жыццё сутыкае мяне з Дастаеўскім — нешта кідае мяне ў роспач. Кожны раз, калі я чытала яго кнігі, я прыкіпала да яго раздраю так злашчасна, што губляла раўнавагу. Я не магла спыніцца — зачытвалася дастаеўшчынай, але ўсё брала надта блізка да сэрца. І ўшчэнт разгойдвала нервы. Настолькі, што злягала з хворымі нервамі на некалькі дзён — з тэмпературай, дэпрэсіяй і страшнымі прадчуваннямі. З трывожнасцю, якая прабіралася, здавалася, у кожную маю клетку. Вось і цяпер на мяне патыхнула чужымі жарсцямі — ад успамінаў пра яго кнігі, ад карціны, якую мы пабачылі ў бібліятэцы, ад скавытанняў завірухі за вакном, ад водару смірны. І мне здалося, што я станаўлюся закладніцай чыіхсьці змрочных мрояў, вязну ў немінучай знешняй бітве.

Мне стала млосна і трывожна — так, нібыта я ведала: мусіць здарыцца яшчэ нешта жахлівае.

— Сустрэча цяпер блізкая, як ніколі, — прыгадала я словы ахвяры і з жахам зразумела — на яе мейсцы мусіла быць я.

Праз некалькі хвілін усе ўжо сабраліся ў бібліятэцы: старэнькая прафесарка, трое сябраў журы з Менску, лабарантка, універсітэцкі цясляр і мы з цёцяй. На падлозе ляжала цела светлавалосай камлюкаватай кабеты.

— Ганна Куліч — крытык з Менску, вядомая менская феміністка, што прыехала на конкурс у складзе журы, — прадставіла нам яе цёця. Агледзеўшы месца смерці, мы зразумелі, што нехта выбіў у яе з-пад ног драбіну, калі яна стаяла на самай апошняй прыступцы.

— Яна цягнулася па анталогію жаночага апавядання, — патлумачыў з веданнем справы аўтар дэтэктываў Віталь Глебка і паказаў нам на верхнюю паліцу, дзе не было іншых кніг акрамя той самай анталогіі. Я пагледзела на цела — яна, як растлумачыў усім пазней Віталь, перад смерцю паспела дапаўзці да паліц з кнігамі (і сапраўды — крывавы след цягнуўся за ёй па падлозе) і пальцам паказаць на кнігу. Нібыта пакідаючы знак, які падкажа нам, дзе шукаць забойцу. Усе нахіліліся прасачыць — на што паказвала нябожчыца. На ніжняй паліцы стаяла ўсяго адна кніга. “Франкенштайн” Мэры Шэлі.

Прафесарка шматзначна паглядзела на мяне: я ўсё яшчэ трымала аблітага кавай Шэлі.

— Але гэта Персі Бішы, — заспяшалася я нешта патлумачыць, ледзьве стрымліваючыся. Яна па-змоўніцку пахі

тала галавой і нічога не сказала: яна таксама сілілася суняць прыступ гістэрыкі. У гэты момант у залю зайшоў следчы і двое яго памочнікаў.

Я паспрабавала іх вачыма паглядзець на ўсіх прысутных: у далёкім куце, падалей ад цела, застыла ў вусцішы Караліна — каталіцкая паэтка з журы. У супрацьлеглым куце, ля вакна, горда выпрастаўшы спіну стаяла другая сябра журы, Рада, якая ўсім сваім выглядам паказвала, што яна ведае, каго мы маем падазраваць: скрыжаваўшы рукі на грудзях, яна спадылба глядзела на Караліну і нібы чакала, калі яе спытаюць, што яна пра ўсё гэта думала. Аўтар дэтэктываў — Віталь — не стаяў на месцы: ён хадзіў па перыметры бібліятэкі, за спінамі прысутных, і нешта занатоўваў. Ля цела мітусілася лабарантка: яна першая на яго натрапіла і цяпер па пятым коле пераказвала, як гэта было. Цясляр разглядаў зламаную драбіну і не глядзеў нікому ўвочы. Прафесарка з непрыхаванай цікаўнасцю разглядала следчага і яго памочнікаў: відаць было, што даверу яны ў яе не выклікалі.