Наталка Харытанюк - Смерць лесбіянкі

— Я ведаю Ганну ўжо пятнаццаць год, — загаварыла Караліна першай, калі я падсела да яе, — мы пазнаёміліся на Дзядах. Мяне адразу ўразіў яе голас — такі лёгкі і нейкі няўлоўны. Але расказвала яна гэтым голасам зусім нечаканыя гісторыі — пра наша мінулае, пра подзвігі і перамогі, пра страхі, якім было ўжо па некалькі стагоддзяў. Тады яна была аточаная сябрамі. Увечары, калі мы сабраліся пасля мітынгу ў кагосьці дома, яна прызналася, што яе ўлюбёнай кнігай дзяцінства быў “Цімур і яго каманда”, — тут Караліна не вытрымала і гучна высмаркалася ў акуратную шаўковую хустачку. — Так яна і жыла — верачы ў сяброўтва. Упэўненая, што яе выратуюць з любой бяды. Упэўненая, што для яе здзейсняць цуд. Падставяць плячо — што б ні здарылася. Толькі ўсё гэта ў яе выходзіла неяк аднабакова. Верачы, што яе атачылі сябры і што яны паклапоцяцца пра яе — яна навучылася жыць непрыстасаванай. Адарванай ад усіх клопатаў. І сваіх, і чужых. Але сябры — таксама людзі, і яны сумуюць, калі пра іх не клапоцяцца.

Караліна змоўкла на хвіліну — было відаць, што гэтая старая крыўда разварушыла яе, і спыніцца ёй цяпер будзе цяжка. Яна заводзілася ў абразу і даставалася гістэрычных званочкаў у голасе.

Я ж разумела: Ганна і ёсць тая, каго я шукала. Знікомая ў жыцці і праяўленая кімсьці для мяне — пасля смерці. Той антыпод, чыім голасам я змагу расказаць гісторыю пра духаў, пра страшнае і пра кінутыя бумерангі. Гэта была яна — толькі як я магла наблізіцца да яе, цяпер, калі яна памерла.

— З часам засумавала і я — яе сяброўка, — працягвала ў гэты час Караліна. — І тады, праз год пяць пасля нашага знаёмства, яна пачала даліцца — пры гэтым не дакараючы ні словам. Проста сыходзіла ў сябе, ганарылася самотай, выстаўлялася самадастатковасцю. Замест таго, каб паклапаціцца пра тых, хто быў побач — яна прыдумала сабе нешта дзівацкае пра “помслівыя ногі”. Вымушаная дбаць сама пра сябе, без надзейных сяброў навокал, яна забараняла сабе нават марыць пра падарожжы, подзвігі і парыванні — яна больш не ездзіла далёка ад дому, не была за мяжой, не дазваляла сабе нават затрымлівацца ў цэнтры горада пасля васьмі вечара. І вось ад гэтага, нібыта, у яе пачалі балець ногі. Гэта была помста ног: за ўсе забароны і нерастрачанае жыццё.

— Як Русалачка, — прашаптала я, уражаная. — У яе быў голас, а ёй было гэтага мала.

— Так, — Караліна ўважліва паглядзела мне ў вочы і я зразумела: зараз яна прызнаецца ва ўсім. — І таму яна наважылася на гэтую сустрэчу, — павольна, выразна прамаўляючы кожнае слова, прашаптала Караліна і паглядзела кудысьці долу.

— Якую сустрэчу? — перапыніла я Караліну і адзначыла сабе, што яе гэта пытанне здзівіла.

Яна ж не паспела нічога патлумачыць — зайшла цёця сказаць, што мы можам вяртацца дадому, і момант быў згублены.

Па дарозе дадому тым вечарам мы з цёцяй маўчалі. Я думала пра незразумелую злашчасную для Ганны сустрэчу, пра русальчыны ногі і пра русальчын боль.

— Што гэта магла быць за сустрэча, пра якую Караліне нагадвала забітая? — нарэшце спытала я цёцю, калі мы прамінулі стары заснежаны ўніверсітэцкі сад.

Цёця засмяялася — крыху нервова, адзначыла я сама сабе — і сказала, што адзіная сустрэча, пра якую яна апошнімі часамі чытала — гэта сустрэча ў пераходзе.

— І яшчэ — папярэдзіла мяне цёця — нічога не расказвай пра сустрэчу прафесарцы.

— Чаму? — запыталася я. Цёця выдыхнула і штосьці замаўчала, а пасля — услых — дадала: — Каб марна не хваляваць. Такіх, як яна, мала. І нават не таму, што вы ўжо ніколі не прачытаеце столькі, колькі прачытала прафесарка. Бо вы не прытарнаваныя да такога. Ды гэта і не істотна — нават калі б прыдумалі спосаб загрузіць усе добрыя кнігі адразу вам у розум — гэта б не дапамагло. Вы ніколі не зробіце сваё сэрца такім.

— Якім?

— Складаным, і ў той жа час без лішняга росхрысту, — паспрабавала падабраць словы цёця, але бачна было, што гэта не ўсё. — Трэба доўга практыкавацца, каб зрабіць яго такім. Але калі гэта свядома рабіць і надта моцна прагнуць — усё роўна нічога не атрымаецца.

— Вы негрунтоўныя, — з нейкім дакорам скончыла цёця.

Што ў гэты момант здарылася, патлумачыць цяжка. Згадка, бы ток, працяла ўсё маё цела. Нехта, недзе мне ўжо казаў гэтыя словы. “Вы негрунтоўныя”. Нехта свой, з гэтага боку барыкадаў — таму і прысмак дакору быў асабліва горкі. Але хто гэта быў — цяпер я не магла прыгадаць. Замест гэтага я чамусьці паглядзела на свае ногі. І згадала рытм радка з “Адама Клакоцкага” пра чыстых прывідаў. І так мне і захацелася адказаць, як Францішак калісьці адказаў Багдану на закід пра тое, што яны ператварыліся ў чыстых прывідаў: мяне гэта цалкам задавальняе. Але хіба гэта не было б хлуснёй? Ці гэта мяне задавальняе — ніколі не быць да канца перакананай у чымсьці? Не магчы паглядзець шчыра і нецынічна хаця б на нешта ў жыцці — і паверыць у гэта ўсім сэрцам? У сяброўства. У вайну за празрыстасць. У геніяльнасць простай думкі.