Наталка Харытанюк - Смерць лесбіянкі

— Катарсіс — ачышчэнне, а не ўтаемнічэнне, — паправіў яе не вельмі элегантна Віталь.

— Каму — як, — пахітала галавой прафесарка і не стала нічога яму тлумачыць.

— Усё адно вінаватага чакае пакаранне. Хаця б там, пасля смерці. Вечнае пакаранне, — нервова ўставіў Віталь.

— Няма вечнага пакарання, — надта гучна адказала я. Нешта ўнутры мяне адказала, я нават не паспела падумаць, навошта. І тут жа пашкадавала: з дзвераў на мяне глядзеў рыжы студэнт. Ён ішоў калідорам у гушчы маладых літаратараў, і, здавалася, мае апошнія словы так уразілі яго, што ён не мог ні ісці далей, ні хаця б нешта сказаць. Так і стаяў некалькі імгненняў уталопіўшыся ў мяне. Аж мароз па скуры. І зноў я адзначыла: яго вочы свідруюць мяне наскрозь, нібы шукаюць адказ на нейкае замоўчанае пытанне. І вочы ў яго — таксама шэрыя.

У той момант цясляр, усталяваўшы новую драбіну і абвясціўшы, што ў яго скончыўся працоўны дзень, знік. Следам за ім нарэшце пачалі разыходзіцца і ўсе іншыя з бібліятэкі.

— Толькі нічога не кажы следчаму, — папрасіла я Караліну, калі мы развітваліся, збітыя з панталыку словамі цесляра. А яна і не збіралася — яна так глядзела на закрытыя за ім дзверы, што здавалася — яна хоча таксама ў нечым прызнацца. Але хвіліна была згубленая — і яна нічога так і не сказала.

Калі я паклала руку на клямку, каб зачыніць за намі дзверы, то са здзіўленнем пабачыла: на пярсцёнку — у калідорнай паўцемры — праглядаўся малюнак. Я паднесла пярсцёнак бліжэй да вачэй і пабачыла: з сіняга пярсцёнка на мяне глядзела шэрае вока. Вялікае і ўважлівае вока Майстра.

— Хадзем, Наталка, — знайшла мяне каля бібліятэкі цёця, — даўно час абедаць.

Яна абвясціла, што есці мы будзем у самай выкшталцонай рэстарацыі Полацку, якую яна напярэдадні адкрыла для сябе. Называецца “Ўкраінская хата”. Яна некалькі год абмінала гэтае месца, бо само слова “рэстарацыя” здавалася ёй безгустоўным.

— Але аднойчы я зазірнула туды, і так і прысела на лаўку, уражаная, — расказвала цёця. — Там спявалі “Ой лэтілы дыкі гусы…”

Я перапыніла цёцю — з-за яе спіны на нас уважліва глядзела старэнькая прафесарка — і ў яе вачах выразна чыталася жаданне расказаць нам нейкі сакрэт. А я была моцна галодная. Таму я пацягнула цёцю наперад, падалей ад прафесаркі і новых сакрэтаў — і праз некалькі хвілін мы ўжо няспешна ішлі паўз засыпаную снегам мастацкую галерэю, імглістымі полацкамі сцежкамі, у поўнай цішыні. Ля ювелірнай майстэрні мы збочылі налева — і там цёця на хвіліну затрымалася. Мне здалося: яна панюхала паветра. Там жа мы ледзь не збілі з ног таго самага цесляра, што рамантаваў драбіну ў бібліятэцы — высветлілася, што ён і на праўду Майстар — ювелір. І працуе ён у гэтай крамцы, а цяпер выйшаў на двор папаліць.

— Як незвычайна, — прыгледзелася да яго цёця, — у нас вы цясляр, а тут ювелір?

— C’est la vie, — усміхнуўся добразычліва той. — Такія часы.

Майстар у гэты момант узяў мяне за руку і паднес пярсцёнак да промня — той зайграў промнямі і засляпіў усім вочы. На душы раптоўна стала чыста і спакойна. “Такі камень навучыць жыць побач з няясным — і альбо выцісне страх перад няясным, альбо назаўжды ахутае гэтым страхам,” — прашаптаў Майстар — нібы віншуючы і падбадзёрваючы.

Тады цёця — не ведаю навошта — расказала яму, што мы ідзем ва “Ўкраінскую хату” на абед. Ён прызнаўся, што ніколі не чуў пра такую рэстарацыю ў Полацку. Адзінае, што ёсць у тым кірунку — бар “Маністы”, але пра яго амаль ніхто не ведае ў Полацку. Гэта, нібыта, крыху насцеражыла цёцю, і далей мы йшлі моўчкі.

— Што ні чалавек — то свой густ, — сказала я, калі мы зайшлі па дошцы, надзетай на вяртугу, у першую залю рэстарацыі: заля была круглая і высокая, на яе сценах віселі металічныя ланцугі і фотаздымкі ўтрапёнага танцора, у цэнтры самотна стаяў чорны стол і два простыя крэслы. І як гэта магло нагадваць камусьці ўкраінскую кухню, здзівілася я, але вырашыла даць кавярні шанец: агледзецца, прачытаць меню — і, можа быць, зразумець задумку дэкаратара.

— Спакойна, — суцешыла мяне цёця, — гэта яшчэ не “Ўкраінская хата”. Гэта — новая кавярня, — цёця паказала на шыльду за вакном і засмяялася, — называецца “Пераход”. Тут трэба правесці інспекцыю, — цішэй сказала яна, цішком кідаючы позіркі ў розныя бакі кавярні. — Мы толькі вып’ем аперытыф — і пойдзем на абед далей.

Прайшоўшы ў наступную залю, трохкутную, я агледзелася — на ўсіх сценах віселі рэпрадукцыі карцін пра каханне. І раптам — ля століка злева — скульптура: “Амур і Псіхея”. Я спынілася каля яе, як зачараваная. Цёцю гэта ўразіла: Радэн, — сказала яна. У голасе было чуваць захапленне. Мной.