Наталка Харытанюк - Смерць лесбіянкі

— Дагнаў, — радасна, хаця і задыхаўшыся, прахрыпеў маёр Вайтовіч.

— Дагналі, — пагадзілася я, нават не спрабуючы вызваліцца ад яго рукі на плячы.

Мы спыніліся ля касцёла. Гэта было ў Берасці. У канцы вясны. Я бегла ад яго, пасля адной з акцый у падтрымку Герояў, — і ўцякла б, але з касцёлу пачалі выходзіць людзі, і мне стала няёмка: а раптам — сярод іх мае суседзі, і яны пабачаць, як я ўцякаю ад міліцыянта. І я паддалася.

Я прыгадала нашу сустрэчу на наступны дзень, перадапошнюю, пасля тых маіх няўдалых уцёкаў. Мы пабачыліся ўжо пасля суду — імжаў дождж, маёр чакаў на мяне ля выхаду з судовай залі. Разгляд справы тады спынілі проста падчас паседжання — міліцыя заблыталася ў сведчаннях, іх словы пярэчылі занатаванаму ў пратаколах — гэта мяне і выратавала. “Лавілі, лавілі, ды не злавілі,” — зухавата сказала я тады Вайтовічу. “Не злавіў,” — адказаў ён, але зусім без злосці, а хутчэй з нейкай тугой ці то нават просьбаю ў голасе. Ды хіба мне тады, у той мой апошні год у Берасці, быў час разважаць пра голас маёра?

І як на каруселі, перад вачыма пранесліся твары, сустрэчы, падзеі таго году, і гэтая кругавець спынілася на нашай самай апошняй сустрэчы. Я ўжо паступіла ў Менск. Маёр, вядома, заставаўся ў Берасці. Ён стаяў пад ліпамі — зноў чакаючы мяне. Сцяты. Мокры. Нават без парасона.

— Што з вамі здарылася пасля ўсяго таго? — спытала я маёра. — Што было далей?

— Далей? — у маёра непрыемна засвяціліся вочы.

— Калі я з’ехала ў Менск, што было з вамі?

— Не было ніякага далей, — пасля паўзы прызнаўся маёр.

— Праз мяне? — здагадалася я.

— Праз цябе, — горка выдыхнуў ён.

Толькі гэтым разам я прыгадала ў яго інтанацыях новае адценне — як ні дзіўна, гэта было захапленне. І тады я зразумела — голас з маёй зухаватай маладосці, які шукаў мяне ў гэтым годзе, мог не мець нічога супольнага з бяссільнай пакрыўджанасцю кабеты. У ім магла быць безнадзейная пяшчота забытага мужчыны. Мужчыны, а не кабеты, як я спачатку падумала. Гэта мог быць голас маёра Вайтовіча, якому калісьці я пераблытала столькі карт у Берасці. І пра якога я ўжо паспела ўшчэнт забыць.

— Кінуты бумеранг даганяе, — стомлена выдыхнула я і патэлефанавала ў Берасце хлопцам з Лігі Змагання. Хлопцы сказалі, што маёра ўжо амаль год як няма сярод жывых.

Нямую цішу ў гэты момант разарваў трывожны ўніверсітэцкі званок.

Нарэшце гэтая пара, поўная трывог і страху, скончылася. Званок заспеў мяне каля бібліятэкі, у якой усё яшчэ сядзелі старэнькая прафесарка, Караліна, Рада, апошні сябар журы — Віталь, і цясляр, які з’явіўся адразу пасля сыходу следчага, нібыта, каб усталяваць новую драбіну. Цяпер ён выкладаў нам сваю тэорыю, разглядаючы зламаную драбіну.

— Самагубства, — канстатаваў ён. — Драбіна была загадзя падпілаваная, — ён паказаў на акуратныя надпілы на ўнутраным баку дошак, — і тая кабетка не магла не адчуваць гэтага. Трэ было яшчэ ладна паскакаць на драбіне, каб даламаць яе канчаткова і ўпасці.

Усе тут жа ўважліва паглядзелі на цесляра. Падазронасць следчага перакінулася і на нас.

— Як вас зваць? — пацікавілася я.

— Завіце мяне майстрам, — урачыста прадставіўся ён і затрымаў свой позірк на маёй руцэ — пярсцёнак з Сінім Тыграм, які я ўзяла ў цёці, патрапіў пад промень і ззяў на зімовым сонцы.

— І я яе разумею, — ціха дадаў майстар, памаўчаўшы. — Што можа быць горш злашчаснай прыкіпеласці — неўзаемнай жарсці?

Віталь наблізіўся і пагрозліва засоп ля самага вуха цесляра, нешта выглядаючы ў яго руках.

— Хіба немагчыма зразумець чалавека, які сябе забівае, бо, напрыклад, не можа бачыць свайго каханага ў абдымках іншай? — азірнуўся цясляр на Караліну.

Мне было гэта зразумела як нікому іншаму — але я замаўчала сваю думку. Ды і навошта было нешта казаць — цясляр ужо пазнаў ува мне аднадумцу: ён так глыбока зазірнуў у маё правае вока, што мне здалося — ён пабачыў у ім усе замоўчаныя пытанні. І чамусьці ўсміхнуўся. А я не магла забыць выраз гэтага свідруючага шэрага вока.

— Ёсць і такі варыянт, — уздыхнула прафесарка. — Пакуты маладога Вертэра.

— Тады застаецца толькі зразумець, каго і ў чыіх абдымках яна не магла бачыць, — падвёў рысу Віталь, як на мяне — пануры варызга, і абвёў усіх прысутных пільным позіркам.

— Хіба гэта цяпер нешта значыць? — умяшалася я.

— Загінуў чалавек — кагосьці ж трэба прызнаць вінаватым, — абурыўся Віталь.

— Вінаватым — ды не той віной, — паглядзела на яго прафесарка. — Я ж па-за падазрэннямі? — удакладніла яна на ўсякі выпадаак. — Дык вось, у грэкаў было такое паняцце — гамарція — страшная віна, але не злодзея, а вартага чалавека. І калі мы ўсё правільна разумеем, і пабачым гэтага няшчаснага героя, і пачуем яго гісторыю, то ўсіх нас чакае сапраўднае ўтаемнічэнне — катарсіс.