Наталка Харытанюк - Смерць лесбіянкі

— Самі такія, — сказала цёця тэлефону, калі пагледзела, што пішуць у інтэрнэце пра забойства ў полацкай бібліятэцы. Тэму падхапілі вядомыя заходнія парталы — і ўсе яны, не чакаючы вынікаў следства, пераканана паведамлялі, што Ганну забілі менавіта за яе сэксуальную арыентацыю.

— Гэта ў іх там на далёкім захадзе — застылая мараль, — пакрыўдзілася цёця. — А ў нас усё зменлівае і рухомае, — абурана паціснула яна плячыма.

— Проста ты іх у вочы не бачыла, гэтых лесбіянак, так? — паспрабавала пажартаваць я.

— Каго я не бачыла, — сур’ёзна ўздыхнула цёця і загаварыла раптам павольней, нібы для ўтаемнічэння, — гэта ў іх на далёкім захадзе людзі пнуцца прабрацца за межы полу і расы. І ўзросту і цела. А мы бярэм сілу са сваіх абмежаванняў, — сказала цёця і пахітала галавой у бок маладых літаратараў.

— Хто — мы? — спытала я для пэўнасці.

— Канфуцыянцы, канечне, — пажартавала цяпер цёця. Мне так здалося, што пажартавала, хаця мяжу сур’ёзнасці і легкаважных лёстачак у інтанацыях цёці я ніколі не магла намацаць дакладна.

Часам мне самой удавалася маскіраваць гэтую мяжу ў сваіх інтанацыях, і тады сумоўцы патраплялі ў пастку сваіх уласных чаканняў і рацэяў на мой конт, а гэта мяне заўжды цешыла. Так здарылася, напрыклад, з двума нарвежскімі хлопцамі, стрыечнымі братамі, якія тым летам прыехалі ў Менск на выходныя — нібы здзяйсняючы страшна дзёрзкі і адважны ўчынак. Наш супольны сябар з Лондану папрасіў правесці для іх экскурсію, але гісторыя іх мала цікавіла. Усе пытанні былі скіраваныя так, каб пачуць нешта страшнае пра наша жыццё тут і спалохацца. І вось мы загаварылі за лёс геяў і лесбіянак — у іх і ў нас. Старэйшы з іх горда заявіў, што ў Нарвегіі дазволеныя гомасэксуальныя шлюбы, і запытаўся, ці праўда, што ў нас часта збіваюць геяў. Я запэўніла гасцей, што не часта і што ў нас, наогул, манеры — на першым месцы. “Ды і як іх будуць біць, калі яны берагуцца і звычайна называюцца стрыечнымі братамі,” — пажартавала я. Але нарвежцаў гэты жарт насцеражыў. Рэшту вечара яны даводзілі, што іх мамы сёстры, а яны — напраўду стрыечныя браты.

— І хто наогул вырашыў, што Ганна была лесбіянкай? — перапыніла мае згадкі цёця.

— Прафесарка.

— Тады ўсё ясна, — засмяялася, зноў неяк нервова, цёця.

— Ты даўно ведаеш прафесарку? — пацікавілася я.

— Усе тут яе даўно ведаюць, але яна нас — яшчэ даўней. Здаецца, яна ніадкуль не прыязджала, а вечна была тут. Прафесаркай. Ды толькі яна не заўжды была такой, — цёця нібы апраўдвалася за свой смех. — Усё лепшае, што ў нас ёсць, — ад яе.

— А адкуль ў яе такая страшная ўсмешка?

— Кажуць, калісьці даўно, адразу пасля аспірантуры, ёй тады не было яшчэ і трыццаці, яна закахалася ў нашага супрацоўніка. Але безнадзейна: ён быў жанаты.

— І яна не ўцякла разам з ім? — здагадалася я.

— Нехта лічыць, што ёй тады не хапіла адвагі. Ці веры. А мне здаецца, ёй не хапіла пачуцця гумару.

— Хаця вясёлага ў гэтай гісторыі мала.

— Мала, — пацвердзіла мае здагадкі цёця. — Ён спіўся, выпаў з усіх кампаній і больш пра яго ніхто нічога не чуў. Адзіны след ад гэтай гісторыі застаўся на твары прафесаркі.

— Трывожная усмешка?

— Так. Нібыта ўсмешкай яна спрабавала запоўніць пустату, завершыць тое, што не давяла да развязкі. Яна хацела так вярнуць сабе лёгкасць і безразважнасць — без якіх сэнсу ад яе розуму і гонару няма ніякага. Лёгка і не вагаючыся, яна заўжды казала ўсё, што думала — не робячы ніякіх зніжак, нікога не шкадуючы. Але і катэгарычнасць сваю — якая пакінула яе на самоце і з адчуваннем віны — яна не змагла давесці да канца. З часам яна пачала стрымлівацца, не выказвацца там, дзе трэба было асадзіць глупства ці безгустоўнасць, моўчкі чырванець за іншых. Настаў новы час — не яе — і яна спадзяецца, што хтосьці іншы давядзе гэтую яе катэгарычнасць — гэту вайну з размаляванай малпай свету — да канца. Ад гэтага, па-мойму, яе ўсмешка і стала страшнай.

— Ад такога чалавека можна чакаць чаго заўгодна, — пагадзілася я з цёцяй і неабачліва абапёрлася рукой аб мур ля ўваходу ў лаз. Нешта ў гэты момант зарыпела, заварушылася — ды цёця хуценька націснула на патаемную цагліну, і ўсё зноў спынілася.

— Гэта механізм езуітаў, — з гонарам паказала цёця на цагліну ў сцяне, да якой я выпадкова прытулілася. — Націснеш на яе раз — намёртва зачыняцца дзверы ў лаз,” — засмяялася цёця і пасвяціла тэлефонам на шурпатую цагліну.

На цагліне я спрамаглася разабраць чатыры словы: “Тут быў Іван Іванавіч”.