Аляксей Карпюк - Свежая рыба

Яшчэ я не мог цвёрда трымаць і касы, а ён ужо быў дужы мужчына. Быў нават самастойным гаспадаром, частаваў мяне ліманадам, калі мы ездзілі на веласіпедах у Беласток. Са мной яшчэ дзяўчаты не хацелі і танцаваць на музыках, ён жа лічыўся відным страшаўскім кавалерам. Да ўсяго быў заядлы паляўнічы.

І вось гэта чалавек вярнуўся з допыту, упаў побач са мной на падлогу, хапіўся за галаву і расплакаўся:

— Навошта, ну, на якую халеру, на якога д'ябла ўсё гэта мне?

— Ты чаго, Максім? — спалохаўся я.

— Каб жа мы ведалі, што так усё скончыцца, хіба ўступалі б у гэтыя праклятыя камсамолія?!

Ад здзіўлення я не знайшоў што і адказаць — паляўнічыя былі сімвалам мужнасці і вытрымкі.

Другім вярнуўся з пастарунка пабялелы Мікалай Лявончык.

— Хлопцы, я падпісаў! — аб'явіў паціху, каб не чуў вартавы.

— Што? — не зразумеў я.

— Паперу, што буду ім дакладваць пра ўсё...

Мікалай нібы выстаўляў сябе на суд: вось які я агідны, рабіце са мной што хочаце.

То была першая ў жыцці горыч ад здрады.

Затое ад мяне паліцыянты не дабіліся нічога. Хопіць, што некалі паказаў паліцыянту, дзе вісіць палотнішча, што падвёў Васю да пагранзаставы!.. Усё жыццё чакаў гэтага моманту, каб давесці сабе, людзям, усяму свету, хто я такі на самай справе. Мне можна даверыць. Можаце давяраць найбольшую таямніцу, вы яшчэ не ведаеце, які я!

Гэты самы паляўнічы на допыце сказаў, што я даваў яму грошы на МОПР. Колькі паліцыянты мяне ні таўклі, я не прызнаваўся. Тады зрабілі нам вочную стаўку.

— Аляксей, ты ж мне даваў дваццаць грошаў, калі мы ішлі ноччу з музык, хіба не памятаеш? — паныла, нібы выпрошваў у мяне прызнанне, увесь у сіняках і драпінах, хлапец.

Як і трэба было, я не прызнаваўся ні пра камсамол, ні пра ўдзел у сходках, мітынгах. Аб мопраўскім узносе я ўжо мог бы прызнацца, гэта не парушала этыкі падпольшчыка, але цяпер справа была ў прынцыпе. Я цвёрда стаяў на сваім.

— Не-а.

— Ну, прыпомні!..

— А што я маю прыпамінаць?

— Во, тады яшчэ за намі ішла босая Ясечкава Манька...

— А-а, у грыбаўскім хвойніку? — нібы раптам дайшло да мяне.

— Во-во!

— Калі ў Манькі на танцах адваліўся абцас?

— Ну.

— А яна яшчэ туфлі ў руках несла?

— Несла.

— Дык ты ж, Максім, не гаварыў мне, што на МОПР іх бярэш! Ты проста папрасіў пазычыць дваццаць грошаў, я табе іх і даў! У мяне якраз яны былі!..

— Ну да?!

— Ну да-а!

Так шчыра і эмацыянальна пераконваў я хлапца, што ён ужо стомлена і абыякава прамовіў:

— Не гаварыў?

— Не-а!

— Праўда, не гаварыў?

— Пра-аўда, Максім, ты толькі прыпомні добра! Ну, падумай, успомні...

— А мо і не гаварыў, чорт яго ведае...

Следчаму давялося здымаць з мяне і гэтае абвінавачанне.

9

Да суда нас адпусцілі на волю. Абавязалі хадзіць па два разы на тыдзень у Ялоўку на рэгістрацыю. Мяне чамусьці вылучылі з кампаніі і загадалі прыходзіць на пастарунак аднаму. Хутка я даведаўся прычыну.

У гэты дзень да Ялоўкі прыехаў я фурманкай. Ля доміка над рэчачкай стрымаў кабылу, прывязаў да плота лейцы і зайшоў, каб распісацца ў рэгістрацыйнай кнізе.

У пакоі застаў цэлы ялоўскі пастарунак — усіх чатырох паліцыянтаў. Не было толькі начальніка.

Паліцыянты атрымлівалі па 360 злотых на месяц, матэрыяльны дастатак прабіваўся нават у іхнім выглядзе. Ладныя цёмна-сінія мундзіры. Бліскучыя, «са скрыпам», боты. Элегантныя манеры. Гладкія панскія твары...

Убачыўшы мяне, паліцыянты зыркнулі адзін на аднаго і змоўклі. Устанавілася атмасфера, нібы вось-вось мела нешта здарыцца важнае.

— Пазвані шэфу!— як бы асцерагаючыся мяне, шапнуў нехта з іх.

Агорнуты трывогай, я папрасіў журнал, каб хутчэй распісацца і ўцячы.

— Потым! — сказаў дзяжурны і націснуў чорны гузік на стале.— Прысядзь!

— Калі ласка! — другі «пастарунковы» падставіў мне крэсла.

Такая ветлівасць насцярожвала яшчэ больш.

У час арыштаў паліцыянтаў памянялі. Ялоўскіх накіравалі ў Гарадок, яны паказвалі сваё майстэрства там. У Гарадку на допытах нехта з іх ліў Сашу Кандрусіку і Толю Пятэльскаму ў нос ваду. Цікава, каторы?..

Ялоўскія паліцыянты ездзілі ў Гарадок і на першамайскія дэманстрацыі памагаць мясцовай уладзе. Мінулы раз камендант нашага пастарунка сябе абсмяшыў.

Сталі рабочыя ў калону, і старшыня фабкома зачытаў, якімі вуліцамі дазваляецца ісці, якія можна спяваць песні. Назваў таксама «Інтэрнацыянал». Ялоўскі камендант на поўным сур'ёзе падказаў старшыні:

— Толькі не трэці, а — другі!

Людзі выбухнулі рогатам.