Максім Клімковіч - Мяжа па даляглядзе

Усе моўчкі наблізіліся і паселі. Маршанскі нервова пачаў збіраць са стала карты. Сак прыняў з суседняга са сваім крэсла плашч і сказаў:

— А ты, Марцін, сядай, калі ласка, тут, зараз растлумачу нашто.

Ягоная ўпэўненасць гіпнатызавала ўсіх, здавалася, што сярод усеагульнай разгубленасці адзін ён ведае, што рабіць. Я кіўнуў Гражыне і сеў побач з Сакам, а ён тым часам казаў:

— Дзядзьку Вадзіміра забілі, і зрабіў гэта нехта з прысутных, нехта з вас,— ён павеў перад сабой рукою,— акрамя мяне і Марціна.

Ніхто не варухнуўся. Сак вытрымаў паўзу і ўстаў.

— Я на ўсялякі выпадак абышоў зараз выспу — нідзе ніякіх слядоў, ніхто, акрамя нас, сюды сёння не прыплываў, паўсюль некранутая раса і прыбіты ўчарашнім дажджом жвір на пляжы. Я разумею, наколькі цяжкае абвінавачванне толькі што супраць нас выставіў. Але ж забойства — факт, ударыць сябе ў сэрца і потым выкінуць нож у басейн сам Даўгалевіч не мог — самагубства адкідаецца адразу. Значыцца, трэба шукаць забойцу і, як я ўжо казаў, шукаць у межах гэтай залы.

— Ці не лепш пачакаць следчага? — Маршанскі ўсе перабіраў карты і ніяк не мог спыніцца.

— Чакаць? — Сак узвысіў голас. — Колькі? Тры дні? Покуль па нас прыплывуць? Ці пан спадзяецца пераплыць возера сам? Можна было б і пачакаць, але за гэтыя дні могуць знікнуць доказы забойства, як знік і Даўгалевічаў дзённік. Забойца наўрад ці будзе проста чакаць. Мо ён, ці яна, змые ўсе сляды крыві,— Сак выразна паглядзеў на Гражыну,— або яшчэ горш — рыхтуе наступную ахвяру, сведку, аднаго з нас, хто ведаў ці бачыў нешта важнае. Таму я лічу, што ў нашых жа інтарэсах высветліць усе зараз. Ды я не магу сядзець проста так, калі ведаю, што забойца ў адным са мной доме.

— Чаму вы знялі абвінавачванне з сябе, мне зразумела,— сказала Гражына,— але адкуль такая велікадушнасць да Марціна?

— Факты, і толькі факты,— Сак сашчапіў рукі на грудзях,— давайце я ўзнаўлю цяг падзей пад час забойства, і стане зразумела, чаму ні я ні Марцін не маглі забіць. Пачну з таго, як усе былі ў лазні. Першымі сышлі жанчыны. Потым сышоў Кяльміцкас, за ім Марцін і Маршанскі. Я ж застаўся дапіваць бутэльку разам з Даўгалевічам. Мне давялося паціху выліць віно, бо ён быў ужо страшэнна п'яны. Але ж калі Даўгалевіч згледзеў пустую бутэльку, то прапанаваў прынесці і выпіць удвух яшчэ адну, перад вячэрай, я яго адгаворваў, што больш піць не варта, але ён апрануўся і падаўся па наступную бутэльку. Я вырашыў, што адзін ён піць не будзе, і пачаў збірацца, каб пайсці.

Сутыкнуліся мы з ім у дзвярах, я пераняў бутэльку і выйшаў на калідор. Вы ўсе сядзелі ў гасцёўні за сталом і гулялі ў віст. Значыцца, на наступны момант расклад быў такі: мы ўсе сядзім у гасцёўні і толькі Даўгалевіч сам у лазні. Вы дагулялі партыю, і нехта прапанаваў да вячэры разысціся — прывесці сябе да ладу пасля лазні. Вы ўсе падаліся па пакоях, і толькі мы з Марцінам засталіся ў зале. Ты, Марцін, прычыніў дзверы на калідор і сеў за фісгармонію. Я спяваў, а ты акампаніраваў, бо мы хацелі павіншаваць дзядзьку Вадзіміра песняй. Спадзяюся, усе чулі музыку і голас?

— Усе,— сказала Гражына.

Ніхто не запярэчыў. Адна толькі Маршанская зірнула на мужа, нібыта шукаючы пацвярджэння.

— Дык вось, мы спявалі за зачыненымі дзвярыма, першым сюды, хвілін праз дваццаць, спусціўся Эдмундас. Падыходзілі астатнія, садзіліся і слухалі. Неўзабаве сабраліся ўсе, акрамя Даўгалевіча. Я спытаўся, дзе ён. Ты, Гражына, сказала, што наверсе яго няма. Тады Эдмундас зазірнуў у лазню.

Адсюль вынікае — Даўгалевіча забілі пасля таго, як усе разышліся і ты, Марцін, прычыніў дзверы на калідор, і да таго, як усе сабраліся ў гасцёўні за сталом. Я і Марцін адзіныя, хто быў гэты час тут і нікуды не выходзіў, вы ж самі пацвярджэнне, што чулі музыку і спеў. Вось чаму я сказаў — ні я, ні Марцін забіць не маглі, тут нават не бяру пад увагу этычны бок справы, ні я, ні ён не маглі гэтага здзейсніць чыста тэхнічна, бо не выходзілі з залы пад час забойства.

— Атрымліваецца, і я магла забіць Вадзіміра?! — Тэрэза Маршанская рэзка ўстала з-за стала, яе крэсла пахіснулася і глуха ўпала на дыван.

— Я ўжо сказаў, што этычны бок справы пакуль што не бяру пад увагу, толькі тэхнічны. Супакойся, калі мы пачнём зараз кідацца адзін на аднога, лягчэй ад гэтага не стане. Мне баліць не менш, чым табе. Сядай.

— Хто ты такі, каб кідаць мне папрок? Ды які папрок? — вінаваціць у забойстве Вадзіміра. Мяне? — Маршанская ўсперлася рукамі ў стол і падалася наперад.

— Я такі ж самы сябра Даўгалевіча, як і ты, толькі ніколі не здраджваў яму. І яшчэ я той, хто не мог