Вінцэсь Мудроў: Багун

— Штодня прыходжу… Пасяджу, пагаманю зь ім і адразу лягчэй стане.

Аўдзей пакутліва ўздыхнуў.

— Там жа ў Рыгоравіча паперы засталіся. Можа б зайшлі, паглядзелі…

Аўдзей зь вінаватай павольнасьцю баднуў галавой і кабета, падхапіўшы бутэльчыну з-пад “Дарыды”, ізноў напоўніла чарку.

Ён плюхнуўся на пясчаны пагорак, зірнуў на аточаны пчаліным роем партрэт сябра. Усьмешлівы Міцькавы твар адгукнуўся ў сэрцы салодкім болем. Падалося, што вось зараз сябрук закіне на лоб непаслухмяную чупрыну і выдасьць штосьці такое, ад чаго міжволі сьцепанесься і зірнеш на бокі.

Мішка заўсёды рэзаў праўду-матку. Аднойчы на сходе, у сярэдзіне дзевяностых, вылез на моўніцу і паведаміў, што эўрапейскія дзяржавы стваралі арыстакраты духу. У нас жа гэтай справай заняліся работнікі аграрнага сэктару, таму й стварылі замест незалежнай краіны вялікі калгас. У залі тады заварушыліся, загаманілі, нехта крыкнуў: “А што ж цяпер рабіць?” — і Міцька, кашлянуўшы ў жменю, паведаміў: ”Выходзіць з калгасу і падавацца на хутар”. Што ён неўзабаве і зрабіў: пакінуў гарадзкую кватэру сямейнікам, а сам набыў у вёсцы хату і ў горад больш не наведваўся.

— Пчолы яго любілі. Нават сетку не насоўваў…

Аўдзей ачуўся ад успамінаў, запытальна зірнуў на ўдаву.

— Сетку, кажу, не надзяваў…

— Так-так, — спахапіўся Аўдзей, адчуўшы, як па руках казытліва бегаюць пчолы.

— Заляціць якая ў хату, а Рыгоравіч яе схопіць у жменю і занясе да вуліку. Яму наагул прыемней было жыць сярод пчол, а не сярод людзей. І памёр каля пчолаў. Ад ранку падняўся, памыўся, пайшоў на двор… Там яго і знайшлі – сядзеў, да вулею прыхінуўшыся…

Кабета горасна ўздыхнула і ўжо стоеным голасам, нібыта разьвітваючыся зь нейкай сваёй запаветнай тайнай, паведаміла:

— А ведаеце, што ён сказаў мне за дзень да таго? “Цяжка, — кажа, — пакідаць гэты сьвет у краіне, дзе паважаюць роднае слова. І лёгка паміраць там, дзе ўсё сьвятое зьнесенае на сьметнік”.

Аўдзея апанавала дзіўнае пачуцьцё. Такое было ў далёкім дзяцінстве: калі наплачасься да змору і на душы робіцца лёгка і ціхамірна. Ён палкімі вачыма зірнуў на Кацярыну і, адрыгнуўшы медавухай, ужо ня з жахам, а з уцешлівым спакоем падумаў, што таксама калісьці памрэ.

Нарадзіўся 11 верасьня 1953 г. у Полацак. Беларускі літаратар і журналіст, актыўны ўдзельнік руху самвыдату ў 1970-1980-я, крытык камуністычнай нацыянальнай папітыкі, цярпеў ад перасьледаў з боку КГБ.

Дзяцінства і юнацтва М., сын савецкага афіцэра (расейца па нацыянальнасьці), правёў на радзіме маці ў Беларусі. У старэйшых клясах сярэдняй школы № 2 Наваполацку ён ужо быў вядомы ў моладзевым асяродку як чалавек, што крытычна ставіўся да савецкае рэчаіснасьці і адчуваў у сувязі з гэтым ціск з боку адміністрацыі, непасрэднай прычынай для якога паслужыла вывешваньне на школьнай дошцы аб'яваў праграмаў передачаў «Голаса Амэрыкі», «Радыё Саабода» і іншых заходніх радыёстанцыяў. .

У пэрыяд вучобы ў Наваполацкім політэхнічным інстытуце стаў ініцыятарам выданьня рукапіснага літаратурна-мастацкага часопісу «Блакітны ліхтар». Разам з групай аднадумцаў (Валеры Шлыкаў, Анатоль Рыбікаў, Андрэй Грабаў і інш.) выпусьціў у 1971-1974 15 нумароў часопіса. Нумар, цалкам падрыхтаваны М., зьмяшчаў ягоныя меркаваньні па праблеме беларускай мовы і яе пэрспэктываў ва ўмовах СССР. Поруч з чыста літаратурнымі матэрыяламі ў часопісе пастаянна зьмяшчаліся публіцыстычныя творы, дзе крытыкавалася праводзімая ў Беларусі палітыка русіфікацыі. У адным са сваіх вершаў М. параўнаў беларусаў са зьніклым народам этрускаў. .

Часопіс паступова павялічыў лік аўтараў і акрамя Полацку і Наваполацку дастаткова шырока чытаўся і меў рэзананс у Беларускім дзяржаўным унівэрсытэце і іншых менскіх вышэйшых установах. У 1974 на сьлед часопісу выйшаў КГБ. У вачох гэтае інстытуцыі ўяўляла грамадзкую небясьпеку ўжо сама беларуская мова моладзевага альманаху, які выходзіў у «інтэрнацыянальным сацыялістычным горадзе», у якасьці якога Наваполацак паказваўся афіцыйнай прапагандай. Усе нумары «Блакітнага ліхтара» былі канфіскаваныя. З М. і інш. выдаўцамі былі праведзеныя «прафіляктычныя гутаркі», у выніку чаго выпуск часопіса прыпыніўся. .

У 1976 М. скончыў Наваполацкі політэхнічны інстытут. Па прычыне палітычнай ненадзейнасьці яму было адмоўлена ў прыёме на працу на Наваполацкі завод «Вымяральнік», які належаў да ліку «абаронных» прадпрыемстваў.

У другой палове 1970-1980-х М. актыўна займаўся капіяваньнем і распаўсюджваньнем забароненай у СССР літаратуры, у прыватнасьці, твораў М.Булгакава «Ракавыя яйкі» і «Сабачае сэрца». Асаблівае месца ў гэтай дзейнасьці займала нелегальнае распаўсюджваньне недаступных беларускаму чытачу навуковых і публіцыстычных матэрыялаў нацыянальнага характару: «Расейска-крыўскага (беларускага) слоўніка» В.Ластоўскага, беларускага часопіса «Крывіч»; антыкамуністычных вершаў і паэмаў вязьня ГУЛАГу паэткі Ларысы Геніюш. М. наведваў Л.Геніюш у яе доме ў Зэльве Гарадзенскай вобл.; у 1983 удзельнічаў у пахаваньні паэткі, якое адбылося пад татальным кантролем КГБ. .