Вінцэсь Мудроў - Багун

Неўзабаве ля дзьвярэй сталоўкі цяжка засоп і былы кінамэханік. Падагнаўшы матацыкл да слупа, ён таксама перавёў дых, мацюкнуўся, і сталоўскія шыбы зумкнулі ад надрыўнага голасу Пятроўны.

— Забірай сваю халеру! І ў выхадныя няма спакою! — загадчыца выставіла на ганак валізу, грукнула завалай і прашаптала тое ж нядобрае слова, якое хвілю таму прамовіў Лябёдка.

Іван кашлянуў, выйшаў насустрач сябру.

— А-а! Ваня! — Лябёдкава рука балюча сьціснула пальцы. — Вось, забыліся ўчора, — кіўнуў сябрук у бок валізы, выцягнуў з кішэні пачак “беламору”. — Чуў, як угнаеньні дзялілі? Зноў за сьведку выступаць будзеш? — рагатнуў Лябёдка, ляснуў чамаданнымі зашчапкамі, а Іван пасьля такіх слоў незадаволена плюнуў.

Летась, падчас таварыскага суда, на якім Проську судзілі, Іван у кінабудцы сядзеў, бо ў зале не было месцаў. І вось, калі Мандрычыха пачала пытацца, хто бачыў бойку, усе, хто сядзеў у клюбе, языкі прыкусілі ды вочы ў падлогу панурылі. Хвілін пяць так сядзелі, нават кашляць перасталі. Тут у Івана язык і разьвязаўся. Крыкнуў праз адтуліну, маўляў, ён бачыў і аб усім распавесьці можа. Мандрычыха тады акрыяла, пачала нешта пытацца, а Іван адказваў, у адтуліну гарлаючы.

Пасьля суда маці яго цэлы вечар прабірала, спрабавала нават вушы накруціць. Проська ж яе сяброўкай была, а Іван на тую сяброўку невядома што нагаварыў...

— Во, бляха...— вылаяўся Лябёдка, узьняўшы чамаданнае вечка, — шэсьць е пяць эс... так і знаў, што паб’ецца.

Выкінуўшы з валізы шкляныя аскалёпкі, былы кінамэханік ізноў мацюкнуўся, падняўся на ногі, а Іван, згадаўшы пра шапку, пабег здымаць яе са сьцяны сталоўкі.

З Дабранскай гары ляцелі, не адчуваючы пад сабой азадкаў. Вецер пругка біў у твары, душа сьціскалася ў камяк, і рот неяк сам сабою адкрываўся. Івану карцела сьпяваць, крычаць штосьці насустрач ветру, а аднаго разу, калі “Панонія”, наехаўшы на грудок, адарвалася ад зямлі, заманулася нават куснуць ад захапленьня Лябёдкаву сьпіну.

Яны ехалі ў Велікарусію.

Ужо ад самой гэтай назвы павявала нечым патаемным. Гэтае “Р”, гэтае “У”, гэтае “С” праціналі разам зь ветрам душу, казыталі яе трапяткім халадком. Хоць Івану і раней даводзілася бываць у той Велікарусіі (езьдзілі з маці ў Невель купляць школьны партфэль ды чаравікі), але тое было даўно. Ды і езьдзілі яны на рэйсавым аўтобусе. А тут гналі на матацыкле, па прасёлачнай дарозе і ня ў нейкі там Невель, а ў нязнаны і загадкавы Ўсьвяцкі раён.

Праехаўшы кілямэтраў дзесяць-дванаццаць, “Панонія” пайшла з натугаю, зь неахвотаю, аглушальна страляючы выхлапнымі газамі. Гэтая страляніна ўзьняла ў паветра навакольных гракоў, і яны, зьбіўшыся ў кучу, кружлялі ў вышыні, перабіваючы сваім граем матацыклетнае стракаценьне. Ціснучыся да Лябёдкавай сьпіны, Іван зірнуў угору і з усьмешкаю на вуснах згадаў, як маці хрысьцілася аднойчы, пабачыўшы над галавою гэтых чорных птушак.

— Эй, што там у цябе? — гукнуў Лябёдка, таргануўшы правым локцем.

— Дзе? — не зразумеў Іван.

— За пазухай! У сьпіну цісьне...

За пазухай у Івана ляжалі ўкручаныя ў газэціну лусьцікі.

— Хлеб з маслам. Узяў у дарогу, — патлумачыў Іван, а сябар, крутнуўшы галавой, жартам пракрычаў:

— Лепш бы ты бутэльку ўзяў! Хлеба з маслам нам і так дадуць!

На чарговым пад’ёме “Панонія” яшчэ раз стрэльнула — хвацка, напята, раскаціста, і Лябёдка, зьехаўшы на ўзьмежак, заглушыў матор.

— Ну і гакае! Што пугаўём лупіць, — захоплена зазначыў Іван, слухаючы гулкае рэха, а зьлезшы з матацыкла, задаволена пацягнуўся.

Сябар між тым быў нечым устурбаваны. Прыўзьняўшыся на понажах, ён падняў сядзеньне, выцягнуў з-пад яго нейкую брудную анучку, пасьля чаго прыгнуўся і пусьціў сьліну на матацыклетны рухавік.

— На, зьбегай, змачы ў лужыне, — загадаў ён, працягнуўшы анучку, і Іван, ня цямячы, навошта ўсё гэта трэба, пабег выконваць загад.

Пабоўтаўшы анучку ў халоднай вадзе, ён хацеў яе выкруціць, але пачуў воклік: — Ня трэба! — і подбежкам вярнуўся да матацыкла.

— Грэецца, халера, аж нагу пячэ, — Лябёдка пляснуў анучу на распалены рухавік, і галава ягоная схавалася ў аблачыне смуродлівай пары.

— Фу, бляха! — Былы кінамэханік паморшчыўся, паляпаў па сьцёгнах, шукаючы папярос, а згадаўшы, што выпаліў кагадзе апошнюю папяросу, мацюкнуўся і сеў на край узбочыны.

Мясьціны навокал былі глухія — ані людзей, ані паселішчаў — адно кусты, кусты, ды сям-там пракідваліся пералескі зь цёмнымі елкамі ды беластвольнымі бярозамі. Гулкае бязьлюдзьдзе і асьлізлае неба над галавой нарадзілі у душы няўцямную трывогу, таму Іван, які таксама ўладкаваўся на ўзбочыне, падсеў бліжэй да сябра.