Барыс Пятровіч - Спачатку была цемра

І тады Славік зразумеў, што казаць пра нейкае выздараўленне і вяртанне пакуль рана, што жыве ён, відаць, у нейкіх паралельных светах, вынырваючы пачаргова то там, то тут... Бо гэтыя колеры сцяга над сельсаветам — ці не ёсць працяг ягоных сноў-мрояў, ці не ёсць трызненне на яве… Такога не магло быць, не можа, бо не было амаль ніколі за гісторыю гэтай краіны… Бо сцяг гэты забаранялі, за яго збівалі, саджалі ў турму, расстрэльвалі, і ніколі, ніколі раней ён не вісеў над сельсаветам і вісець не мог.

І Славік адчуў, што зусім заблытваецца: дзе сон, дзе ява, дзе мроя, дзе жыццё. Дзе ён сённяшні, а дзе… учарашні, пра якога яшчэ трэба згадаць…

9.

Славік сядзеў на пасту і гутарыў з медсястрою Таняй, мясцовай дзяўчынай гадоў васямнаццаці, якая пасля школы не прайшла па конкурсе ў медыцынскі інстытут і працавала ў інтэрнаце дзеля «стажу», каб праз год яшчэ раз паспрабаваць паступіць... З ёю яму было добра, бо адчуваў (а цяпер ён больш адчуваў, чымсьці разумеў: як сабака), што і ёй прыемна з ім, што і ён сімпатычны ёй. Таня, каб дастаць нейкія лекі, расчыніла шафу, насупраць якой ён сядзеў, і там бліснула нешта падобнае да здымка чалавека — нейкага дужа знаёма-незнаёмага яму мужчыны. Гэта быў… твар чалавека, які яму колькі разоў… сніўся… толькі значна старэйшага… Славік падхапіўся да Тані:

– Хто там у цябе? Пакажы…

– Дзе? — перапытала здзіўлена Таня.

– У шафе!

– Ха-ха-ха! — зразумела і засмяялася. — Нікога там няма. Гэта ж люстэрка…

– Як нікога? Я ж бачыў, там чалавек, пакажы…

– Глядзі, — Таня шырока расчыніла дзверцы. Славік падняўся, падсунуўся бліжэй, каб лепш разгледзець таго чалавека, і ўбачыў, што гэта не здымак, а нейкае шкло і чалавек у ім рухаецца — жывы.

– Сябе не пазнаў, Зайка? — усміхнулася Таня.

І сапраўды, не адразу Славік зразумеў, што гэта люстэрка, і ў ім ён сам… Перастала ўсміхацца і Таня, ёй дайшло, у чым рэч, і яна стаяла моўчкі, падцяўшы вусны і міжволі склаўшы рукі на грудзях, быццам адразу пасталела.

Так, той чалавек у снах і гэты ў люстэрку — і ёсць ён, Славік. А сны такія яркія і запамінальныя, бо гэта ягонае мінулае ці нешта звязанае з ягоным мінулым. Запамінальныя, можа, яшчэ і таму, што ён прахопліваўся пасярод ночы і доўга ляжаў з заплюшчанымі ці нават з расплюшчанымі ў цемру вачыма, згадваючы тыя «фільмы», якія толькі што паглядзеў, і нібыта працягваючы іх. Але што, якія моманты, якія імгненні і людзі ў іх, тых снафільмах, былі праўдай, а што — уласна сном?.. Ці ўсё — толькі сном, хай і з ім самім у «галоўнай ролі»… Як яму разабрацца ў гэтым, каб не заблытацца яшчэ больш?

Калі зноў дзяжурыла Таня, ён папрасіў яе яшчэ паказаць яму люстэрка. Яна расчыніла шафу, а сама адышла, быццам па справе. Славік асцярожна зазірнуў у люстэрка. Адтуль глядзеў на яго чужы яму чалавек, у твары якога ён з цяжкасцю пазнаваў свае, так — свае, рысы. Па-першае, там быў не хлопец, а мужчына. Малады, але мужчына... Па-другое, твар у гэтага чалавека быў відочна нездаровы: замоцна схуднелы — адны вочы, якія гарэлі на паўтвару, блішчэлі дзіка-хвора, глыбока, сквапна зазіраючы ў таго, хто цяпер глядзеў у іх. І ён спалохаўся сябе самога… схапіўся за гэты чужы яму твар, заплюшчыў вочы, але і ў цемры, пад рукамі, ён адчуваў тыя — свае і не свае — скулы і пашчэнкі, яміны вачэй і цвёрдасць носа... Нос... Так, нос быў ягоны. Буйны, паляшуцкі і з заўважнай гарбінкай. Такі ж нос, толькі без гарбінкі, быў і ў яшчэ аднаго чалавека, які яму таксама сніўся, — у сябра-журналіста, і таму іх незнаёмыя людзі лічылі ледзь не братамі. Ён саромеўся свайго носа. Ён камплексаваў з-за яго. І, мажліва, яму і не шанцавала ў каханні якраз з-за гэтай сарамлівасці. Ён жартаваў з хлопцамі, што можа прысніцца дзяўчатам толькі ў эратычных снах. І меў на ўвазе якраз свой доўгі нос.

Некалі, сустракаючы сваіх былых аднакласнікаў, ён здзіўляўся, гледзячы на іх, як хутка яны сталеюць, як грубеюць рысы іх твараў, як робяцца яны дзядзькамі ды цёткамі. І смяяўся ў адказ, калі яны яму казалі тое ж: трэба бачыцца часцей, каб не заўважаць, як мы старэем…

З самім сабою ён не бачыўся... амаль тры гады. Так, там у люстэрку быў ён. Зрэшты, Славік у гэтым ужо ні на хвілю не сумняваўся. Проста ён не прымаў пакуль сябе новага.

Змучанага, змененага хваробай, пасталелага, калі не пастарэлага... Не чужога, але іншага.

10.

З таго выпадку ён крыху па-іншаму пачаў ставіцца да сваіх сноў і «трызненняў». Там, у снах, пабачанага ім у люстэрку чалавека, а значыць яго самога, звалі зусім не так, як тут, не Славікам... Яго аклікалі, здаецца… зусім іншым імем, расчуць якое яму ніяк не ўдавалася. Але чаму яго завуць Славікам? Гэта пакуль не ўкладвалася ў ягонай галаве, прымушала пакутаваць.