Валянцін Блакіт - Шануй імя сваё

Ён разумеў, што іх сямейны човен дае трэшчыну, ад­нак не спяшаўся ні канапаціць яго, ні садзіць на мель...

Жончын цень мільгануў у акне, пачулася, як яна адмыкае паштовую скрынку. Чаму, чорт вазьмі, не надумалі на сёння там які педсавет, яшчэ раз з прыкрасцю падумаў ён... Канечне, ужо даведалася, нябось, па ўсёй ваколіцы недзе паспелі раззваніць... Мо таму і на педсавеце не засталася — спяшаецца суцешыць, паспачуваць...

Трапляць на вочы жонцы чамусьці было брыдка, а выслухоўваць яе спачуванні — гэта ужо вышэй усякіх сіл, і ён ліхаманкава думаў, што рабіць?.. Мо выклікаць машыну і з’ехаць куды-небудзь? З’ехаць, вядома, з’ехаць... А раптам азавецца Радзевіч?!

Рашэнне прыйшло нечакана — шмыгнуў у спальню імгненна распрануўся, залез пад коўдру, заплюшчыў во­чы, затаіўся.

Рыпнулі дзверы, стукнуў аб падлогу цяжкі партфель — пэўна, была кантрольная... Распранае паліто, вешае ў шафу, ідзе... Ён спіной адчуў яе позірк, доўгі, дапытлівы, заклапочаны, і гэты позірк, здалося, прасвечвае навылет, працягваецца вечнасць. Сцяўся, баючыся выдаць сябе і ўмольна думаючы: толькі б хутчэй пакінула ў спакоі! I калі скрыпнулі-зачыніліся дзверы і аддаліліся яе крокі, уздыхнуў з палёгкаю: нарэшце...

Прайшла хвіліна-другая, і стала нясцерпна ляжаць лежнем. Ніколі дагэтуль не заўважаў, што ложак такі мулкі — вось-вось з матраца павылазяць спружыны. Асцярожна, каб не заскрыпела, павярнуўся на другі бок, заплюшчыў вочы. Эх, каб на самай справе заснуць! Лёг на спіну — стала трохі зручней. Каб толькі зноў не ўздумала прыперціся!

Стаў думаць пра жонку. Канечне, лепшай жонкі, чым Зіна, і жадаць нельга. Яна — зручная. Не вельмі назаляе, не скандаліць, як іншыя... Праўда, нешта не ладзіцца ў іх — гэта факт. Не ладзіцца, вядома, адтаго, што няма дзяцей. Пакуль былі маладзейшыя, яшчэ сяк-так, а пасля трыццаці — кашмар... Паездзіўшы па дактарах, засумнявалася, што яе віна, стала дамагацца, каб ён абследаваўся. Ехаць з такою хваробай, канечне, было брыдка, а каб пераканацца, што на самай справе не яна вінавата, паціху завёў палюбоўніцу ў райцэнтры. Пераканаўся... Гэта было жахліва... Як ні стараўся змірыцца, супакоіцца: не адзін ён такі,— але нейкае змрочнае, фатальнае пачуццё непаўнацэннасці не давала спакою. Адчайна адганяў, а яно хадзіла за ім неадчэпна, дапякаючы горкімі развагамі, што прырода абдзяліла яго, зрабіла бясплодным, пазбавіла магчымасці нарадзіць сабе падобнага...

Зінаіда Пятроўна з’явілася так нечакана, так раптоўна, што нават не паспеў заплюшчыць вочы.

— Ты не спіш? — мякка запыталася яна.

— Не... — панура буркнуў ён. — Нешта нездаровіцца...

3-пад акуляраў на яго глядзелі спакойныя вочы, якія ўсё разумелі, і яму стала не па сабе ад гэтых вачэй.

— Ну-у, ужо і раскіс...— неяк светла ўсміхнулася яна, прысеўшы, як ля хворага, на краёк ложка і дакранаючыся сваёй цёплай далонню да яго лба. — Таксама знайшоў мне трагедыю...

Яму быў непрыемны гэты дотык, яе тон, і, незадаволена адводзячы руку, змрочна заўважыў:

— Ты што, радуешся? Парадуйся-парадуйся, паскачы!

— Ну і дзівак ты, Саша...— У яе голасе была пяшчота і трохі дураслівасць, як колісь у першыя гады,— такой жонку даўно не бачыў. — Гэта ж і добра, што так сталася! Я даўно ведала, што так будзе...

— Хм! Яна ведала! — непрыязна пакасіўся ён.— Бач яе: яна даўно ведала! Аракул у спадніцы...

— А ты не смейся, Саша...— не зрэагавала на яго змрочны гумар Зінаіда Пятроўна.— Я на самай справе душою чула, што так скончыцца... — Голас у яе быў шчыры, трохі засмучаны, па ўсім было відаць, што яна настроiцца на доўгую размову.

«Толькі яшчэ не хапае яе ўшчуванняў!» — з прыкрасцю падумаў ён і стаў спешна апранацца, яшчэ не ведаючы, куды збіраецца, што будзе рабіць праз хвіліну. Было толькі адно жаданне — некуды ісці, бегчы адсюль стрымгалоў, бо адчуваў, што заставацца з жонкай, выслухоўваць яе ўшчуванні ў яго проста не хопіць сіл.

— Ты куды? — ні то здзівілася, ні то спалохалася Зінаіда Пятроўна.

— У кантору...— адчэпнага буркнуў ён, паспешліва апранаючы паліто, і позірк міжволі ўпаў на люстэрка. На яго глядзеў чужы, асунуты, учарнелы твар, непрыемны, агідны.— Ы-ых! — Утрапёна кінуўся да дзвярэй, уцякаючы ад уласнага адлюстравання. Апынуўшыся на вуліцы, да рэзі ў вачах быў аслеплены яркім сонцам, аглушаны нейкім незразумелым вясновым шматгалоссем. Машынальна прыкрыў вочы рукавом, ліхаманкава думаў: куды ісці, куды падзецца?

Ніколі яшчэ гэтыя дзвесце метраў да канторы не былі такія бясконцыя, страшныя, брыдкія. 3 вокнаў на яго глядзелі людзі, ён скурай адчуваў іх позіркі, быў пад гэтымі позіркамі як голы. О, як люта ён ненавідзеў іх, хто гэтак бесцырымонна і нахабна прынізіў, абліў памыямі, апляваў яго ўчора! О, як баяўся зараз, каб хто часам не заўважыў яго разгубленасці і страху.