Патрык Зюскiнд - Парфума

Нарэшце, калi ўжо, здавалася, нарпружанне дасягнула мяжы i цiшыню вось-вось разарве тысячагорлы лямант, пачнецца звалка, бойка альбо яшчэ якая-небудзь прыгода ў натоўпе, пачуўся тупат капытоў i рыпенне калёсаў.

На вулiцы Друат паказалася запрэжаная парай карэта, карэта лейтэнанта палiцыi. Яна праехала праз гарадскую браму i, цяпер ужо бачная ўсiм, уехала ў вузкi завулак, якi вёў да месца пакарання. Лейтэнант палiцыi настояў на такiм спосабе дастаўкi, бо думаў, што iнакш не зможа гарантаваць бяспеку злачынцы. А ўвогуле такое не было прынята. Турма была ўсяго за пяць хвiлiн ад месца кары, i калi асуджаны з якой-небудзь прычыны не мог адолець гэтую адлегласць пеша, дык яго прывозiлi туды на адкрытай падводзе, запрэжанай аслом. Каб кагосцi везлi на кару ў багатым экiпажы, з фурманам, лiўрэйнымi лёкаямi i конным эскортам -- такога яшчэ нiколi не было.

Нягледзячы на гэта, у натоўпе не ўзнiкла нi неспакою, нi незадаволенасцi, наадварот, усе былi задаволеныя, што наогул нешта-такi адбываецца, i ўспрынялi экiпаж як удалую iдэю, як гэта бывае ў тэатры, калi вядомую п'есу прымаюць прыхiльна за нечаканую новую пастаноўку. Многiя нават палiчылi дарэчным такi выхад галоўнага героя. Такому выключна мярзотнаму злачынцу належаў i выключны абыход. Нельга ж яго як звычайнага бандзюжку цягнуць на пляц у ланцугах i батаваць ражнамi. У гэтым нек было б нiчога сенсацыйнага. Iншая рэч падняць яго з мяккага сядзення ў багатым экiпажы i падвесцi да крыжа -- у гэтым было куджы больш вынаходлiвай жорсткасцi.

Карээта спынiлася памiж эшафотам i трыбунай. Лёкаi саскочылi з запятак, адчынiлi дзверцы i спусцiлi маленькую адкiдную прыступку. Выйшаў лейтэнант палiцыi, за iм афiцэр аховы i нарэшце Грануй. Ён быў у блакiтнай куртцы, белай кашулi, белых шаўковых панчохах i ў чорных туфлях з пражкамi. Нiякiх аковаў на iм не было. Нiхто не веў яго пад рукi. Ён выйшаў з карэты як вольны чалавек.

I тады стаўся цуд. Цi нешта накшталт дзiва, а менавiта настолькi ж неспасцiгальнае, нечуванае i неверагоднае, што ўсе сведкi назвалi б гэта потым цудам, калi б яны наогул наважылiся калi-небудзь пасля загаварыць пра гэта, а яны нiколi не гаварылi, бо ўсе яны пазней саромелiся прызнацца, што наогул прычынiлiся да такое справы.

А ўсё было ў тым, што дзесяць тысяч чалавек на пляцы каля брамы i на навакольных схiлах раптам, у адзiн момант, прасякнулiся непахiснай верай, што маленькi чалавек у блакiтнай курце, якi толькi што выйшаў з карэты, нiяк не мог быць забойцам. Не тое каб яны засумнявалiся ў ягонай iдэнтычнасцi! Перад iмi стаяў той самы чалавек, якога яны некалькi дзён таму назад бачылi на саборнай плошчы у акне суда i якога яны, калi б даўся iм у рукi, лiнчаввалi б з шалёнай нянавiсцю. Той самы, якога два нi таму назад па законе прыгаварылi да смерцi на падставе неабвержных доказаў i ўласнага прызнання. Той самы, чыёй смерцi ад рукi ката яны так палка чакалi ўсяго мiнуту таму назад. Гэта быў ён, несумненна ён!

I ўсе-такi не ён, не мог ён iм быць, не мог ён быць забойцам. Чалавек, што стаяў на лобным месцы, быў увасобленая нявiннасць. У той момант гэта ведалi ўсе -- ад бiскупа да прадаўца лiманаду, ад маркiза да маленькай прачкi, ад старшынi суда да вулiчнага падшыванца.

I Папон гэта ведаў. I яго кулакi, якiя сцiскалi жалезны прэгт, задрыжалi. Яго моцныя рукi раптам сталi такiя слабыя, каленi такiя мяккiя, сэрца такое палахлiвае, як у дзiцяцi. Ён не змог бы падняць гэты прэнт, не знайшлося б сiлы падняць гэты прэнт на маленькага нявiннага чалавека, ах, ён баяўся таго моманту, калi яго прывядуць сюды, наверх, ён заплакаў, ён быў вымушаны абаперцiся на свой забойчы прэнт, каб не ўпасцi ад слабасцi на каленi,-- вялiкi, дужы Папон!

I дзесяць тысяч мужчын, i жанчын, i дзяцей, i старых адчувалi тое самае: яны зрабiлася слабыя, як малыя дзяўчаткi, няздольныя ўстояць перад прывабнасцю спакушальнiка. Iх захлiснула магутнае пачуцце цягi, пяшчоты, бяздумнай дзiцячай улюбёнасцi, так, бачыць Бог, любовi да маленькага зладзея, i яны не маглi, не хацелi яму супрацiўляцца. Гэта было як плач, ад якога няма абароны, якi падымаецца з нутра, з жывата i дзiвосчным чынам разрэджвае, выносiць прэч усё, што яму супрацiўляецца. Людзi як бы расплавiлiся, iх розум i душа растварылiся, ператварылiся ў аморфную, вадкую стыхiю i адчувалi яшчэ толькi камяк сэрца, якi нястрымна б"ецца ўсярэдзiне, i яны -- кожны, кожная з iх -- уклалi яго на векi вечныя ў рукi маленькаму чалавеку ў блакiтнай курце: яны любiлi яго.

Грануй вось ужо некалькi хвiлiн стаяў каля адчыненых дзверцаў карэты i не рухаўся. Лёкай, якi быў каля яго, укленчыў побач i апускаўся далей, пакуль не прыняў той распластанай позы, якую на ўсходзе прымаюць перад султанам або Алахам. I нават у гэтай паставе ён яшчэ дрыжаў, i пагойдваўся, i стараўся апусцiцца яшчэ нiжэй, расцячыся па зямлi, пад зямлёй. Яму хацелася пад зямлю, прасачыцца ў яе да самага канца свету, з чыстай адданасцi. Афiцэр аховы i лейтэнант палiцыi, два здаравенныя мужчыны, задача якiх была адвесцi асуджанага на эшафот i перадаць у рукi кату, страцiлi каардынацыю рухаў. Яны заплакалi i знялi капелюшы, зноў iх надзелi, шпурнулi iх на зямлю, кiнулiся адзiн аднаму на шыю, пацалавалiся, бяссэнсава замахалi рукамi, пачалi заломваць рукi сабе, сутаргава тузацца i грымаснiчаць, як апантаныя танцам святога Вiта.