Сакрат Яновіч - Доўгая сьмерць Крынак

— Аж гэтулькі насыпалася з вас... — зьдзіўляўся малодшы сяржант.

— Ён абражае мяне, пане старшы! — яна тыцнула пальцам у міліцыянта.

— Мне дваццаць гадоў, калі хочаце ведаць...

— Добра, добра, — старшы сяржант вытрашчыўся. — Што вы тут рабілі ў мужчынскім туалеце ды хто распаласаваў вам блюзку, га! I чаго з вамі тут гэты грамадзянін? — ён паглядаў: то на Зіну, то на Сьцяпана. — Адказвайце!

— Я ўцякла сюды! Каб мяне не забілі! — яна павярнулася да Сумленевіча:

— I гэты недарэка, відаць, забіўся ў туалет, замест хвастаць па пераносіцах...

— Ён дабіраўся да цябе! — расхваляваўся, бы певень, кадравік. — Пра якую гэта бойку ты гародзіш пану?

— Я не магу таго слухаць, пане старшы сяржант! Каму я што дрэннае ўчыніла, каб плёткамі мне сьвет завязваць? — абараняла сваю рэпутацыю дзяўчына. — Самі, пане міліцыянт, паглядзеце, што счаўплося...

Старшы сяржант прыгледзеўся да кадравіка.

— Не, гэта сон, — балбатаў кадравік. — Нечуванае махлярства...

Малодшы сяржант зайшоў кадравіка ззаду й стаў за ім,

раскірачыўшыся.

— Гаварэце, што тут здарылася? Хто з кім біўся?

— А чорт іх ведае, пане сяржант! Блюзку, во, змарнавалі...

— Ніякай бойкі, пане, не было... Зьбегліся, каб...

— Зьбегліся? Колька, выклікай крымінальнага тэхніка! Звані: групавы пабой, — і да дзяўчыны: — Хто вас пакрыўдзіў?

— У замяшаньні хіба ўгледзіш, хто, каго й за што?

— Цікава, цікава... — сяржант падыйшоў да Сумленевіча.

— Я, пане сяржант, ішоў зубы пачысьціць...

— Каму? — не ўтрываў перад Сьцяпанам малодшы сяржант. Ён па— хлапечаму расьсмяяўся й, прысеўшы на крэсла, узяўся выклікаць па радыётэлефоне камэндатуру.

Тым часам Сьцяпан тлумачыў, выймаючы з кішэні пінжака шчотачку й зубную пасту, як гэта ён намерваўся адбыць у прыбіральні ранішні туалет.

— Вы, дык што: дома не начавалі?

— Не.

— Ага...

— Яго судзіць будуць за разбой! — паскудзіў Сьцяпану кадравік. — Ён, пане сяржант, легкавую машыну спаліў, шэфа апаганіў, жонку сваю адлупцаваў, бунт у нас падыймаў, людзей добрых бухторыў!..

— Я ня вас пытаю, — суцішыў крыкуна старшы сяржант. — Лепш скажэце мне, грамадзянін, дзе тая згвалтаваная жанчына?

— Я...

Міліцыянты нічога не ўстанавілі. Яны забралі з сабою Зіну й Сьцяпана. Допыт у камісарыяце таксама ня даў вынікаў; пад вечар дзяўчыну выпусьцілі. "А вы — пасядзеце", — сказалі Сумленевічу. I ён ціхмана прайшоў у арыштанцкі пакой. Уночы разбудзілі яго й завялі да сьледчага, які ўжо шмат ведаў пра ўсё.

Сумленевіч — ні то ад страху за далейшыя наступствы, ні то застаючыся ляяльным у дачыненьні да дзяўчыны, — не адступіўся ад узьніклай вэрсіі падзеі. Назаўтра былі прад'яўленыя яму паказаньні сьведкаў — працаўніка адміністрацыйнай сэкцыі, рэфэрэнта з аддзелу паслугаў, працаўніка сэкцыі па справах грамадзкага самакіраваньня й інш.

Сьцяпан не раскалоўся.

Ён выратаваў перш за ўсё самога сябе. (Нядаўна расказвалі яму, як старшыня, даведаўшыся пра здарэньне зь Зінай, папрасіў дзяўчыну да сябе ў габінэт i намаўляў яе, каб яна абвінаваціла Сьцяпана ў згвалтаваньні: дэкляраваў ёй павышэньне на службе. Адказала яму: "Я, пане старшыня, не раздумала выйсьці замуж".)

32.

На працу Сьцяпан Сумленевіч не пайшоў. Не вярнуўся ён i дамоў — спачатку ня могучы прабачыць Кіры, што яна не даведвалася, дзе ён i што зь ім.

Штосьці каля тыдня начаваў Сьцяпан у знаёмых, ад якіх наслухаўся ён усякай усячыны.

Пераначаваў — i ў члена камісіі, які афіцыйна паведаміў Сьцяпана:

— Вас шукаюць з позвай на суд. Ну, адпачывайце ў мяне, а я пайшоў — трэба абкапаць бульбу.

Позву, у той-жа вечар, Сьцяпан паквітаваў на цэнтральнай пошце; хатні адрас на ёй быў закрэсьлены і, відавочна, лістанош надпісаў: "Адрасат невядомы".

Адбыўся суд.

Суд як суд. Адвакату абвінавачаньня засьвяціліся вочы, калі пачуў ён тлумачэньні Сьцяпана, падсуднага. "Высокі суд! У васобе Сьцяпана Сумленевіча мы можам наглядаць тое бессаромнае круцельства, патанаючы ў якім да самога дна, абвінавачаны не завагаўся чыстае й высакароднае зьмяшаць зь нізкім, брудным i подлым..."

Усё прышылі яму.

Уляпілі Сумленевічу дзіўна нямнога, гадоў нешта паўтара. Нечуванае: без грашовай рэкампэнсацыі пацярпеламу!

Турэмны выхавальнік неяк наладзіў дыскусію аб маральнасьці, яе сутнасьці й скрыўленьнях. Сумленевіч меў палымянае выступленьне; ён моцна зьдзівіўся, калі пасьля гэтага дыспуту запрапанавалі яму працу ва ўнутраным радыёвузьле турмы. Там было ўжо двух: юрыдычны дарадчык, якога пасадзілі за камбінацыі, i будаўнічы інжынер, што пракраўся на цыманьце. Сьцяпан пісаў перавыхаваўчыя гутаркі (памерам да дзесяці хвілінаў), зь якіх яго незвычайныя супрацоўнікі рабілі жарты. Ён абураўся на іх, i дайшло да нашумелай авантуры, пасьля якой Сумленевіча перавялі ў брыгаду па будаваньню дарогаў. Непрызвычаенаму да фізычнай працы Сьцяпану Сумленевічу цяжка даўся там першы месяц — смылелі яму нават костачкі!