Сакрат Яновіч - Доўгая сьмерць Крынак

24.

Сьцяпан ня здолеў вырашыць той дылемы i ў нечаканую каманьдзіроўку ў Варшаву, куды яго папрасілі ў сувязі зь візытам інспэктара ў каапэратыве. Не давала яна супакаеньня яму, быццам трэшчына ў сьцяне. Здавалася Сьцяпану, што бачыць ён таго забывайку ў купэ вагона; нічога, што ніколі не сустракаліся яны з сабою й нават ня ведаў ён, ці гэта быў беластачанін. (Ехаў Сьцяпан у Варшаву з маладым барадатым незнаёмым, да якога ў Лапах падселася дзяўчына зь неўгамоннай весялосьцю.) Праўдападобна — здагадваўся ён наконт таго студэнта прасьцяцкая камбінацыя маладзіка разгортвалася наступным чынам: было іх трох студэнт, шэф i падначалены яму, — Сьцяпан круціў гузік на пінжаку. — Студэнт праводзіў сваю зьдзелку, менавіта, цераз падначаленага, які не любіў свайго начальніка, i то досыць адкрыта. Як было яму частаваць іх? Разам — разыкоўна для яго суадносін зь імі. Паасобна — навяло-б на яго падазрэньні аб хітраваньні з адным супроць другога...

У Варшаве запыталі ў Сумленевіча пра штосьці, што лічыў ён даўно высьветленым.

Пачуў ён:

— Скажэце, калі ласка, як гэта магло здарыцца, што пабудавалі цэлы вялізны дом, не карыстаючыся пры гэтым ніводнай афіцыйнай паперкаю? Якой вы думкі?..

Сьцяпан прыпацеў:

— Мне цяжка сказаць, ведаеце... Дом прыймала камісія...

— Мы запрасілі вас, пане Сумленевіч, дзеля, так сказаць, кансультацыі. Вы, працуючы на месцы, арыентуецеся...

— Няма, хіба, дакумантаў?

— У тым i бяда, паважаны калега, што наяўныя дакуманты ў поўным парадку!

— Прабачце мне, але, калі я вас добра пачуў, якраз адсутнічае дакумэнтацыя будынку, пра які йдзе наша гаворка.

— Так. У гэтым i ўся кур'ёзнасьць справы. Падобна на тое, што хтосьці зрабіў будаўнічы падарунак дзяржаве й, па фальшывай скромнасьці, саромеецца выявіць сваё прозьвішча, каб узнагародзілі яго па заслугах, — усьміхнуўся міністэрскі субяседнік з чорцікамі ўваччу. — Камплект дакумэнтацыі гарадзкога кварталу, узьведзенага фірмай, аформлены ўзорна, можна сказаць, прыкладна, хоць ты выкладвай яе ў музэі добрай работы, які, мабыць, будзе створаны...

— Што-ж: сябры будаўнікі, відаць, ня згледзелі таго, што могуць спакойна ўзяць сабе матэрыялы на адзін будынак. Зазяваліся яны, чаго, праўдападобна, і шкадуюць зараз, — сказаў субяседніку Сьцяпан. I дадаў ужо безь іроніі: — Ці не прасьцей было-б вам пасадзіць на маім месцы старшыню й задаць яму гэтае пытаньне?

— Гэта ня так проста, пане Сумленевіч. Старшыня выконвае ўсяго агульны дагляд...

— Не настолькі агульны, каб не прыкмеціць новага аб'екту, — перабіў яго Сьцяпан, са злосьцю. — Я, на жаль, ня ў стане сказаць вам што-небудзь канкрэтнае. Не таму, што не хачу. Не. Справы, зьвязаныя з будаўніцтвам, не знаходзяцца ў маіх службовых абавязках.

— Ведаем тое. Аднак-жа...

— У нічым я не змагу вам дапамагчы.

— У мяне склалася такое ўражаньне, што мы не зусім разумеем адзін аднаго, пане Сумленевіч.

— Магчыма.

— Наша размова мае паўафіцыйны характар. Нам залежыць на...

— Дзіўна, — зноў ня даў яму закончыць Сьцяпан. — Падначаленаму даволі ўвайсьці ў канфлікт з шэфам, як тут-жа пачынаюцца ў дачыненьні да яго ціхія прапановы, ад якіх ажно сьцішнавата на душы. Я сапраўды непрыдатны вам. Ну, праўда, яшчэ й сёньня часам рагочуць у каапэратыве з таго, як гэта Ваньку, што падседзеў майстру чаравікі, пасадзілі ў турму, а за тую будыніну нікому й валаска з лысіны не зьнялі — калі вас такая інфармацыя задавальняе, дык...

— Дзякую вам. Камандзіроўку падаб'юць вам, пане Сумленевіч, у сакратарыяце. Да пабачэньня й шчаслівай вам дарогі. Ага, прашу вас нікому не перагаворваць зьместу нашай размовы.

— Ясна. Да пабачэньня.

Сьцяпан пасьпеў на хуткі цягнік, што ад'яжджае пасьля чацьвертай з Цэнтральнага.

Успацеў ён да апошняй ніткі, пакуль выхадзіў сабе месца ў перапоўненых вагонах. У тамбуры — мужчыны, што вярталіся дамоў пасьля дэмабілізацыі, п'яна сьпявалі дурныя песьні й выкрыквалі грубіянствы на чараду дзяўчынак з турысцкімі заплечнікамі, пужлівых. Нейкая жанчына абурылася на гэта; стаяла яна за Сьцяпанам. Гарласты й з расшпіленай кашуляй вырачыўся на яе, прасіпеў жахлівае й, расьпіхваючы пасажыраў, стаў праціскацца да кабеціны, якой зычлівыя шапталі: "Уцякайце, цётка!"

Сумленевічу тузала ў кульшы. Быццам нічога не здарылася, ён пасьвістваў сабе балаганную мэлёдыю. Неўзабаве дыхнула на яго гарам, перамешаным са смуродам нячышчаных зубоў, і мускулістая далонь ухапілася яму за задніцу, каб адкінуць на сьценку. Для пераходу.