Уладзімер Глыбінны - Вялікія дарогі [пра мінулае]

Аднойчы ў гэты лягер прыехала Галіна разам з УНРАўскай працаўніцай Таісай Ждановіч. І Галіна і Таіса былі ў УНРАўскай форме, якую яны, працаўнікі УНРА, пашылі сабе з цёмна-зялёнай матэрыі. Кастусь сустрэў іх сярод белага дня на лягернай вуліцы й доўга гаварыў зь імі, расказваючы пра лягернае жыцьцё. А ў гэты час праз шчэлкі ў бараках ды з іншых зручных для назіраньня мейсцаў расейскія лягернікі назіралі за кажным рухам гасьцей і паводзінамі Кастуся.

Неўзабаве адзін украінец, малакультурны й недалёкі, пачаў адкрыта выказваць сваю злосьць у адносінах да Кастуся. Ён займаў першы паверх двухпавярхоўных нараў, над ім спаў Кастусь. Украінец адмыслова стараўся курыць гэтак, каб дым ішоў проста Кастусю ў твар. Або пачынаў штурхаць нагамі подсьціл пад ім. Кастусёў ложак хадзіў ходырам. А часам да глыбокае начы ня мог ён заснуць ад бясконцых анекдотаў, рагатаньня, балбатні і пустых размоў.

Адно адводзіў душу Кастусь, калі садзіўся на ровар і ехаў у Кольгруб да Галіны. Вяртаўся позна, калі ўжо ўсе спалі. Але ягоныя паездкі таксама ўспрымаліся лягернікамі, як паездкі для службовых шпіёнскіх мэтаў. Кастусю, вядома, абрыдзела такое жыцьцё ў Графэншаў, і ён угаварыў Галіну пераехаць у Рэгэнзбург. Ён ведаў, што па загаду амэрыканскага прэзыдэнта Трумана на поўдні гэтага гораду цэлы пасёлак быў забраны для лягеру перамешчаных асобаў і ў яго неблагіх кватэрах пасяліліся ўцекачы.

У гэты пасёлак Зыдлюнг і пераехалі Кастусь з Галінай. Там быў шпіталь, дзе патрабаваліся сёстры. Галіну адразу ўзялі на працу й далі кватэру. Так пачалося новае жыцьцё маладых. Неўзабаве згулялі вясельле, сьвятар асьвяціў непарушнасьць сямейных повязяў, нямецкія ўлады зарэгістравалі яшчэ адзін шлюб. Увесь сьвет выдаваўся маладым цяпер у ружовым арэоле радасьці.

Хутка Галіна абвесьціла, што яна цяжарная. Усё йшло добра й як належыць. Азмрочвала жыцьцё адно: хвароба Кастусёвай маці. Хутка яе перавялі ў Мюнхенскі шпіталь. Кастусь езьдзіў туды штотыдня й кажны раз прывозіў сумныя весткі.

Маці памерла якраз тады, калі Кастусь быў у шпіталі. Адзін ішоў за труной. Наняў нямецкага сьвятара, каб адслужыў малебень на магіле. Доўга стаяў над сьвежаю магілай. А калі вярнуўся дахаты, дык неўзабаве мусіў везьці жонку ў шпіталь радзіць. Гэтак адна жывая істота адыйшла ў іншы сьвет, а другая нарадзілася.

Прайшло каля году пасьля народзінаў дачушкі Зосі. Яна ўжо гаварыла дзе-якія словы, узяўшыся за край ложка, перамяшчалася з месца на месца, была вялікаю ўцехаю для маці й таты. Неяк летнім днём Кастусь з Галінай сабраліся ісьці ў грыбы за горад, у лес. Галіна нарыхтавала бутэрбродаў зь вяндлінай, якую якраз купілі за новыя маркі. Тады давалі, здаецца, па сорак марак на асобу, а ўсе старыя маркі проста забіралі пад расьпіску. Таму тыя сорак марак былі на вагу золата.

Галіна несла тыя бутэрброды ў партфэлі й ставіла яго каля сябе, калі зразала грыбы. Да поўдня ўсе змарыліся. Натрапіўшы на добры неруш баравікоў і падасінавікаў, Галіна паставіла партфэль каля дрэва ды адышлася далекавата ад яго. Калі агледзелася, пачала шукаць, а яго й сьлед прастыў. Пачалі шукаць ад аднаго падобнага дрэва да другога. Нідзе ня было. Праўда, бачылі колькі немак у лесе. У адной спадніца аж надта выпірала наперадзе, нібы яна там несла нешта запхнутае. Кастусь ўтаропіўся ў яе паглядам, але запытаць не адважыўся. «Дурны я, - думаў Кастусь пазьней, - трэба было падыйсьці ды прыпадняць ёй падол. Тады ўсё выясьнілася-б». Прышлося глытаць ад голаду адно сьліну.

Але дома іх чакала радасьць. Малая Зоська пачала хадзіць, без дапамогі якой-небудзь апоры. Яна зусім самастойна хадзіла з аднаго кутка пакою ў другі. Маладым бацькам было надзвычайна цікава й прыемна назіраць першыя крокі іхняга нашчадка. Так у радасьці забывалася тое, што здарылася ў лесе.

Прайшло яшчэ багата часу пакуль у амэрыканскім Кангрэсе пачалі абмяркоўваць закон аб дапушчэньні перамешчаных асобаў у Амэрыку. Было многа праціўнікаў гэтае прапановы. Аднак за дапушчэньне ўцекачоў у краіну выступіў сам Прэзыдэнт ЗША, Труман. Ён даводзіў, што яны - змагары за свабоду, за якую гарою стаіць і Амэрыка. Дзякуючы ягонай наважанасьці і пераканальнасьці ягоных довадаў, амэрыканскі Кангрэс ухваліў той закон. Хутка пачалася масавая эміграцыя ўцекачоў. Пачаў чакаць свае чаргі й Кастусь з сям'ёй. Далека ня ўсё было проста, і чакаць Кастусю давялося неспадзявана доўга. Прышлося ўладзіцца выкладчыкам ангельскае мовы ў прафэсыйнай школе й цярпліва чакаць канца бясконцае праверкі. А ў гэты час якраз амэрыканскі Кангрэс ухваліў новы закон, паводле якога ў Штаты не дапушчаліся колішнія супрацоўнікі дыктатарскіх рэжымаў: нацысцкага й савецкага. Выглядала, што нарэшце амэрыканцы адумаліся і ўзяліся за розум.