Сакрат Яновіч - Самасей

Яму даўно трэба было ў Засценкі, заказаць там шафу — у перадпакой, і другую, у спальню. I ён запусціў матор у ламачыне сваім, «Трабанце» з адарванымі дзверцамі, заднімі.

— Сталярыху пакажу табе: гляне на цябе, дык адразу засукочаш нагамі, га-га-гэ-гэ... Дзе і падчапіў яе гэты грыб, ага, такую чаляднічку сабе ў пасцель, — гаварыў, усё роўна што самому сабе, з зайздрасцю або дакорам, нечага лазячы з кулачыстым французскім ключом пад машыну. — Парахно і падла, а скупы!.. ён, можа, і чуў ты, пашкадаваў грошай на майстроў, сам узяўся мураваць сабе дом, да столі давёў, ага, калі сцяніскі раптам паваліліся, і то ўсярэдзіну, дзе яго першая баба якраз боўтала свежы раствор... Не было чаго і збіраць ад яе ў труну, толькі чэрап і ногі ў чаравіках!

Калі брат дагаворваў мне пра гэта, даязджалі мы да драўлянага моста на Супраслі над Навадворцамі. Зарагаталі, неяк пабрэхваючы: рга-рга-рга... Певень, пер'істы ды набрынялы чырванню, узляцеў з-пад колаў машыны на плот проста арлом, столькі грукату разлягалася па брукаванай вуліцы ад братавай тае легкавушкі:

— Куры перастануць несціся, — пажартаваў я.

— I дзяўчынятам прысняцца кавалеры, — адказаў ён, цалкам павесялеўшы: I паўтарылі брэх, бы на вясельнай п'янцы, якой танцаваць па модзе не нам ужо, але для беларускага спявання таксама замала адвагі, дык усядаемся ў свае аўтамашыны ды па ўзору падгледжаных у амерыканскіх кінафільмах рэйдэраў ганяемся «пад сафары» (абачліва спаіўшы міліцыянта). Вуліца моцна загібалася, і, пакуль брат націснуў на тармазы, агледзеўся я ў нечых варотах, праўда, і без нас разваленых.

— Не першыня... Не трапячыся. бы голы ў крапіве, — супакоіў мяне, калі я ў паніцы выкрыкваў яму, не зводзячы вачэй з гаспадара, які насіў віламі салому ў хлеў. — Глухі ён, ага, не чуе, то і не бачыць. Я яго ведаю.

Да столяра, аказалася, каваліска дарогі. «Трабант» порстка праставаў утравелымі дарожкамі, і, калі брат паказаў для мяне праз шыбіну на кастражу якойсьці новасядзібы, кажучы, што яна таго ж старога бугаіны менавіта, змарозіў мяне відавок лішняга ўсяго тут, накшталт буралому, які быццам дрэйфуе на хвалях па-майску ўспенепага ды бясконцага ў той бок саду паблізу берагоўя багнавецкіх лясоў. На пад'ездзе туды супыніў нас рыклівы спеў. У расхлябешчаных дзвярынах было відаць, што ў хаце бязбожна балююць. І брат, доўга не думаючы, выкіраваў машыну назад, пакідаючы глыбокія каляіны на аўсянай руні, што зыбуном сягала ўпрытык да абочыны.

— Дзед пайшоў у водмаладзь, — выскаліўся ён. — Боўт!

Неслася адтуль:

— Кум за сталом, я за сталом, сядзімо, сядзімо!.. Гарэліцу п'ём, гарэліцу п'ём! Кум за кіраўніцаю, а я збоку, едзямо, едзямо!.. Я на шасе, кум у адкосе, ляжымо, ляжымо!.. Я ў бальніцы, а кум у трупяніцы, будзямо, будзямо!..

Па кузаве шмарганула галлём, мы ўязджалі ва ўзлесак, які ападаў у нізок; наперадзе мігацела. дрыгвяністая азярына з пеўневымі хвастамі аеру.

— Пакурым, ага, — сказаў, стопарыўшы ўгрэтую машыну. Цень давала сасна, кучмастая крывуля. Мы паразлягаліся ў прохаладзі пад ёю, на ўдзірванелай паласе, пазіраючы ў блакіт вышыняў, адкуль праменіла супакоенасцю. — Драпанулі, ага, як ад банды якое... Слухай, не сушыць часамі і табе галавы: чаму гэта нашым людзям жывецца, бы на каменнях? Ты не прыкмеціў таго? Нібы і добра ім цяперака, ага, і нават вельмі; мураванкі во ставяць, ага, займаюцца прыбытковымі інтарэсамі яны, і гордымі, бач, як быццам парабіліся ўрэшце, аднак жа.. Ведаеш, ага, усенька тое ў іх неяк з прарэзлівым скрыпам выадбываецца. усё з той жа — ад бацькоў сваіх — запацеласцю, з тым самым выцягваннем жылаў з сябе, гаротнасцю, Рэвйлюцыі прайшлі, ага, паночку, войны нашумелі, свет да непазнанкі іншым настаў, а наш мужык ад гэтага не вырас, не, калі не лічыць, што патлусцеў ён пад пана... Дзеці і яго не ўшануюць гэтак жа, як ён не паважаў, ага, высілку ўласных бацькі і маткі, ну не?

Брат раздумваў аб тым, да чаго ў мяне ўжо не знаходзілася ахвоты прыглядацца (хіба ж навучана нас што-кольвек паважаць, акрамя грошай?). Калісьці я з запалам выкладваў яму слова ў слова тое ж, тады гэта не даходзіла да яго. Нечакана для мяне ён заеўся капаць усю тую ганебную праблемію, як нешта сваё, і што ўсцешвала мяне і злавала ўперамен, наклікаючы на маё адчуванне стомы такую казытку, ад якое бегала па твары нервовая ўсмешка. «Думаеш ды гаворыш сам пра нешта датуль, пакуль сутнасць таго не глынеш да апошняе крышынкі. Потым, пасля, як тая адрыжка, яно толькі затуманьвае свядомасць... Здараецца — у будучым здзівішся тым жа самым ізноў, хоць напэўна іначай паглыблены сталасцю», — пралятала праз маю галаву, калі наскочыла на нас нечае выкрыкванне, ну так, у тэлефон: