Андрэй Федарэнка - Шчарбаты талер

— Усе ў зборы? — спытаў у Сасноўскай завуч.

— Яшчэ павінен быць хлопчык, але захварэў.

— Ну што ж, хопіць і гэтых.

Вучні паўкругам абступілі завуча. Той зірнуў у паперку, пачаў:

— Такая справа... Пазванілі мне толькі што з гарана — так і так, праз тыдзень адбудзецца агляд-конкурс на лепшую пастаноўку сярод школьных драмгурткоў. Умовы... паглядзім умовы. Першая, яна ж галоўная,— каб пастаноўка была арыгінальная. Што азначае прыдуманая або калектыўна, або аўтарам, кім-небудзь з нашых вучняў... Я думаю, такія знойдуцца. Другая — пастаноўка

павінна быць арыгінальная ў прамым значэнні, павінна... так сказаць... розніцца ад сцэнак, што будуць паказаны на аглядзе іншымі школамі.

— Яе трэба напісаць нам самім? — спытаў Антон.

— Вось іменна. Я думаю, гэта павінна быць нешта без цімураўцаў, без чырвоных гальштукаў, без ералашаўскіх школьных анекдоцікаў... Але разам з тым — каб было нешта сучаснае. Без псеўдафальклору, без рознага сюсю-кання, бабаў-ёгаў і кашчэяў. Усё гэта адразу прыходзіць у галаву, і ўсё гэта лёгка могуць прыдумаць і ў іншых школах.

Практыкантка Ліза Сасноўская пераглянулася з вучнямі.

— Можа...

— Можа, нешта нацыянальнае? — перабіў яе завуч.— Каб быў подых гісторыі і разам з тым — павевы сучаснасці? Ну і мараль, само сабою... Гэта абавязкова. Каб кожны знаходзіў у гістарычным сюжэце штосьці сваё, сённяшняе... Дарэчы, ніколі не мог зразумець, чым дзіцячыя творы павінны розніцца ад дарослых. Помню, у восем гадоў прачытаў Гюго «Дзевяноста трэці год», а ў шаснаццаць — «Віцю Малеева ў школе і дома» — і цікава было! Я думаю, дзеці школьнага ўзросту ўсё разумеюць і ўспрымаюць так, як і дарослыя, проста яны часта, каб не крыўдзіць дарослых, падстройваюцца пад іх, робяць выгляд, што ім цікава, як Іван-дурань збіраецца ратаваць царэўну...

— Зразумела, Андрэй Адамавіч,— ізноў сказаў Антон.— Трэба прыдумаць штосьці для дзяцей, але каб цікава было і дарослым.

— Так! Бачу, вам многа тлумачыць не трэба. Мы ўсе тут у прынцыпе дарослыя людзі, чаму я і гавару з вамі як з роўняю... Паўтару толькі: будзе многа калектываў. Па выніках гэтага агляду будуць меркаваць аб культурным узроўні нашай школы ў цэлым. Будзе прымаць сур'ёзная камісія. I тым не менш не сумняваюся, што мы неяк вылучымся, здзівім усіх, спадабаемся...

Ен паглядзеў на гадзіннік.

— Словам, усё зразумела? Рэпеціруйце, выдумляйце, эксперыментуйце... Час ёсць. Актавая зала на гэты тыдзень, што застаўся да агляду,— вашая. Калі спатрэбіцца, магу нават вызваліць вас ад урокаў... не ўсіх, вядома... Фізкультуры там ці працы... Аднак прабачце, я спяшаюся.

Завуч падняўся.

— Пачакайце, Андрэй Адамавіч! — спыніла яго Сасноўская.— Здаецца, у нас ёсць такая сцэнка, пра якую вы казалі. Гэта казка, але ў ёй, здаецца, ёсць усё, што трэба: элементы нацыянальнага, фальклор, пэўная мараль, і яна, здаецца, будзе цікаваю як дзецям, так і дарослым!

— Ліза, вы не зразумелі, народныя казкі...

— Казка не народная, а стылізацыя! Прычым, як мне здаецца, не без таленту. Яе прыдумаў наш Антон.

Ад здзіўлення завуч сеў ізноў на сваё месца, забыўшы, што спяшаўся.

— Антон? Вось гэты? Сам?

— Сам,— пацвердзіла Сасноўская.— Ён увогуле малайчына, усе нашыя сцэнкі — гэта яго работа! Яшчэ вершы піша і нават друкаваўся ў гэтым... як яго... «Першацвеце».

— Сапраўды? — Андрэй Адамавіч раптам нават працягнуў руку, каб пагладзіць Антона па галаве, але спахапіўся і зрабіў выгляд, што хацеў толькі зірнуць на гадзіннік.— Ну што ж, так і быць — паказвайце вашу сцэнку. Праўда, у мяне ўрок вось-вось...

— Ды мы хутка! — узрадавалася Сасноўская.— Толькі фінал! Так, хлопчыкі, давайце касцюмы, дэкарацыі! Аксана, рыхтуй магнітафон!

Хлопчыкі між тым вынеслі з-за кулісаў крэслы, стол, Мікола накрыў яго абрусам. Віця з Антонам устанавілі на сцэне дзве вялікія бутафорскія калоны. Затым дзеці ненадоўга зніклі за кулісамі. За стол, у крэслы селі Антон — у світцы, з прыклеенымі доўгімі вусамі — «пан», і Каця — «пані».

— Пачынаем! — крыкнула Сасноўская, сядаючы побач з завучам.

Аксана пстрыкнула клавішам магнітафона, і загучала чароўная старадаўняя скрыпічная музыка.

3-за кулісаў, нясмела падштурхоўваючы адзін аднаго, паказаліся Мікола з Віцем, пераапранутыя ў мужыкоў. Яны яшчэ здалёк знялі шапкі і, падыходзячы, пачалі нізка кланяцца Антону з Кацяй — «пану» і «пані».

П а н. Значыць, просіце дапамогі? Што ж, так і быць, памагу.

— Каця, рухайся трохі! — умяшалася Сасноўская.— Устань, прайдзіся, зрабі так, што не пан сам дадумваецца, а ты яму падказваеш!