Андрэй Федарэнка - Шчарбаты талер

— Ну? Вось малайцы. Я заўсёды хваліў вас — разумныя хлопцы, сапраўдныя мужчыны, не тое, што мой «куртаты»... Анічога яму не цікава: ні рака, ні рыба, ні ў футбол пагуляць... Вярнуся — адпраўлю назад у горад, да маці!

Раздзел 49. ЮШКА

На беразе, калі падчалілі і прывязалі лодкі, адразу разабраліся, каму што рабіць. Дзед Макар ахвотна ўзяўся за самае нуднае, нецікавае — чысціць плотак. Ён прысеў каля вады, усё пахвальваў хлопцаў і іхні ўлоў, чысціў і адразу абмываў рыбін. Луска так і ляцела з­пад вострага сцізорыка. Чэсь са Змітрам прыстроіліся непадалёку — абіралі бульбу. Міхал сунуў у кішэню пакет і адправіўся правяраць шнуры.

— Давай я пайду,— крыкнуў услед Чэсь,— я ж іх ставіў! Ты ці знойдзеш?

— Знайду,— адказаў Міхал, не азіраючыся.

Штосьці не давала яму спакою. Хацелася хоць крыху пабыць у адзіноце, таму ён, на правах галоўнага, і прызначыў сам сябе на праверку донак. Ён паціху ішоў берагам ракі, уважліва ўзіраўся, стараючыся не прапусціць Чэсевых пазнак, і разам з тым узнаўляў у памяці ўсе падзеі сённяшняй раніцы. Прыезд дзеда Макара... Вінаватасць яго перад імі... Навіна, што прыехала Аксана з сяброўкаю... Забойства сома... Нібыта ўсе гэтыя падзеі разам, і ўсе яны называюцца нейкім адным словам, якое круціцца ў галаве і не ўспамінаецца... А слова надзвычай важнае! Хто яго мог прамовіць? Чэсь? Дзед Макар? Што гаварыў дзед? «Французы... золата... пакаяцца хачу... сома гнаў...» Не тое, не тое!..

Палачка першай донкі была ўтыркнута ў пясок акурат на тым месцы, дзе яны ўчора вудзілі плотак. Рыбацкі азарт узяў сваё. Тут было ўжо не да нейкага важнага слова. Міхал хутка выцягнуў палачку, пашморгаў на сябе. Пуста? Не можа быць, такое харошае месца... Няўжо шчупак перакусіў павадок? Міхал пачаў зматваць шнур на дошчачку — і раптам лёска напялася, пачала ірвацца з рук. Ага, ёсць — шчупачок! Малады яшчэ, а хітры, падплыў пад самы бераг, таму і лёска спачатку здавалася абарванаю...

З астатніх донак, якія стаялі непадалёку, Міхал зняў з кожнай па вялікім паласатым акуні. На беразе яны растапырвалі плаўнікі і пагрозліва падымалі калючкі на гарбатых спінах.

Калі Міхал вярнуўся, над вогнішчам ужо вісела вядро, з якога падымалася пара. Дзед дачышчаў апошнюю плотку.

— Ну трэба ж,— здзівіўся ён і Міхалаваму ўлову.— Вось малайцы!

Усе разам пачысцілі і акунёў са шчупаком.

— Зварыцца бульба, з гэтымі вось прыправамі,— дзед Макар усыпаў у варыва солі, перцу, лаўровага лісту,— упусцім туды перш плотак, затым, для кампаніі, акунёў, а апошняга, для самага смаку, шчупачка... Трайная юшка!

— Трайная зусім інакш варыцца,— запярэчыў Чэсь.— Я бачыў, і еў.

— Па­рознаму можна, можна і так, як мы... Колькі я пераспытаў гэтых юшак — смак адзін. А міскі ў вас ёсць?

— Няма.

— Нічога, з вядра будзем. Так яно смачней, калі з вядра...

Дзед Макар выразаў чатыры роўныя дубчыкі, злупіў з іх паскі кары, якою прывязаў да дубчыкаў лыжкі.

Паспела юшка. Чэсь са Змітрам на палцы аднеслі вядро да ракі, паставілі на мокры пясок, далі крыху астудзіцца і прынеслі назад. Усе абселі вядро, ад якога ішла такая духмяная пара, што забудзеш пра ўсё на свеце... Дзедавыя «чарпакі» атрымаліся хоць куды. Праўда, доўгія, і пакуль данясеш лыжку да рота, трэба аберуч перабіраць дубчык,— але хлопцы, згаладалыя, сёрбаючы гэткае смакоцце, на розную драбязу не звярталі ўвагі.

Спачатку елі ў поўным маўчанні. Чулася толькі сёрбанне, шморганне насоў ды стук лыжак аб вядро. Затым пачалі выбіраць з юшкі лепшыя, як здавалася, самыя смачныя кавалкі. Урэшце дзед Макар, які ўвогуле еў мала, пачаў адвязваць сваю лыжку ад дубчыка.

— Вось дзякую, хлопцы...— ён ікнуў.— Добра мне з вамі! А таму «куртатаму» нічога не трэба,— і зноў успомніў унука.

Дастаў «астрыну», прыкурыў ад галавешкі. Вырваў пук травы і выцер з бота кавалачак рыбы. Змітрок чамусьці таксама перастаў сёрбаць, паглядзеў перш на дзеда, тады — на боты, бы ніколі раней не бачыў. Раптам хітраватая ўсмешка прабегла па яго твары.

— Дзед Макар,— сказаў ён,— дык вы ўжо не лічыце нас злодзеямі?

— Што вы, хлопцы! Больш ніколі — верце — не падумаю на вас.

Міхал прасачыў Змітракоў позірк, усё зразумеў і таксама ўключыўся ў гульню:

— А вось участковы думае на нас.

— Я яму нічога не казаў,— здзівіўся дзед.

— Ён думае, што мы ў школу лазілі.

— А­а, гэтае... Ну, калі і лазілі — на тое вы хлопцы... Я сам, помню, у вашых гадах...

— Мы нікуды не лазілі,— перабіў Міхал. Пераглянуўся з сябрамі — казаць ці не? — Але той, хто лазіў, цяпер сярод нас,— сказаў ён.