Андрэй Федарэнка - Шчарбаты талер

У Змітрака зялёны, бы жалудовая шапка, паплавок як стаяў сярод трылісніку, так без аніякай паклёўкі і патануў.

— Ёсць! — ціха выгукнуў Зміцер і, трымаючы за лёску, паказаў Міхалу невялікага, з далонь акунька.

Міхал аднак не адчуў да сябравай «удачы» зайздрасці. Ён ведаў, як звычайна клюе рыба ў старыках, дзе стаячая вада: толькі вось такія дурныя акунькі, што адразу заглынаюць нажыўку, і будуць брацца, дый то не часта.

Міхалу не шэнціла. Клявалі адны верхаводкі — рыба, якая зусім не падыходзіць для жыўцоў: і велікаватыя, і, галоўнае, выцягнутыя з вады, не жывуць доўга, ператвараюцца ў кісель...

Міхал зматаў вуду і пайшоў да Чэся, спадзеючыся там, на перакатах, дзе чыстае пясчанае дно, нацягаць хоць печкуроў.

Першае, што кінулася яму ў вочы, калі ён выйшаў з­за павароткі, было сагнутае ў дугу Чэсева вудзільна... Міг — і вудзільна са свістам разагнулася, выкінуўшы на бераг шырокую тоўстую плотку. Рыбіна забілася на пяску. Яна хаўкала і варушыла прыгожымі залаціста­чырвонымі плаўнікамі.

— Ух ты,— прысвіснуў Міхал, падбягаючы да сябра.— Якія тут ловяцца!

— Цішэй,— Чэсь прыклаў да вуснаў палец,— плоткі пужлівыя... Ужо тры такія,— пахваліўся ён.

Зняўшы з кручка рыбіну, Чэсь пусціў яе ў невялікую ямку, выкапаную трэскай. Начапіў свежага чарвяка, закінуў вуду і застыў у чаканні.

Міхал нагнуўся над ямкаю. Сапраўды, у неглыбокай каламутнай вадзе стаялі адна каля адной і ляніва варушыліся тры доўгія чорныя спіны.

— Як ты іх ловіш? — шэптам спытаў Міхал, адразу забыўшы на печкуроў.— Якое дно?

— Ды ніякае... У правес...

«У правес» — гэта значыць, паплавок падцягваецца да самага кончыка вудзільна, а грузік, наадварот, апускаецца да кручка. Добра лавіць так, калі на рацэ моцнае цячэнне, якое намывае водмелі, а пасля адразу — яма або вір. Тады вада апускае лёску на дно, а паплавок на кончыку вудзільна пад невялікім вуглом прагінае гэтую лёску — як бы «правісае» яе. Нацягнулася лёска, «выпраміўся вугал» — усё, падсякай і выцягвай, рыба на кручку...

Тым часам у Змітрака, што сядзеў на беразе старарэчышча, раптам пачало так кляваць, што ён ледзь паспяваў змяняць нажыўку. Толькі крануўшыся вады, паплавок пачынаў калывацца, вытанцоўваць і даваў нырца. Усё было б цудоўна... калі б хоць раз злавілася штосьці людскае!.. А то — акунькі і плотачкі з палец. Здымаючы з кручка чарговую «кільку», Змітрок крадком азіраўся і ў душы быў рады, што сябры адышліся далёка і нічога не бачаць. Самых жвавых плотачак пускаў у кансервавую бляшанку з вадою — «скажу, знарок хацеў жыўцоў налавіць!»

Урэшце надакучыла, плюнуў на ўсё, зматаў вуду, аднёс да шалаша бляшанку з жыўцамі, захінуў травою. Вечарэла, больш з'явілася камарэчы. Сонца апусцілася да самых вершалін дрэў зарэчнага лесу. «Пайсці пашукаць хіба хлопцаў?» — занепакоіўся Зміцер.

Але тут пачуліся галасы, крокі, і паказаліся Чэсь з Міхалам. Чэсь аберуч, прыціскаючы да жывата, нёс нейкі мех. Гэта была яго майка са звязанымі рукавамі. Падышоў да шалаша і моўчкі высыпаў на траву з добрае вядро рыбы, адных плотак, тоўстых, шырокіх, ці не па локаць.

— Эх, вы,— Зміцер адступіўся, стараючыся непрыкметна адсунуць нагою далей у траву бляшанку са сваім «уловам»,— не маглі пазваць!

Але Міхал убачыў, нагнуўся, схапіў бляшанку:

— Што тут, жыўцы? Вось малайчына!

Так Змітраку і не давялося апраўдвацца. Усе былі задаволены.

— Хлопцы, вечарэе,— зірнуўшы на лес, у якім да палавіны схавалася сонца, сказаў Міхал,— а работы яшчэ непачаты край. Давайце ў лодку, перапраўляйцеся на другі бок і збірайце дровы. А я пастаўлю шнуры.

— А давай наадварот? — прапанаваў Чэсь.

— Калі ласка. Толькі не забывай, што паставіш шнуры, а іх усяго чатыры, і будзеш чысціць рыбу.

— Ну і што? Я люблю.

Аднак і ўвечары паспытаць юшкі ім не давялося.

Пакуль хлопцы з'ездзілі і вярнуліся з­за ракі, пакуль Чэсь цягаўся па беразе, выбіраючы лепшае месца для шнуроў, пакуль, ужо ўсе ўтрох, перанеслі дровы з лодкі да кастрышча — зусім сцямнела. Паспелі яшчэ пачысціць па адной рыбіне, тады Чэсь, выціраючы аб траву слізь і луску з пальцаў, сказаў:

— Ай, надакучыла... Плоткі яшчэ жывыя, давайце складзем іх у сетку ды пусцім у ваду каля берага, хай плаваюць да заўтра,— і ён шырока, на ўвесь рот пазяхнуў.

«А як жа «я люблю чысціць?» — хацеў нагадаць Міхал, але паленаваўся, бо і сам ужо быў добра натомлены. Словам, ніхто не запярэчыў Чэсю. Жывых плотак у сетцы апусцілі ў раку, прывязаўшы канцы сеткі да лазовай галіны, пачышчаных — пераклалі ў вядры крапівою, якая расла тут скрозь і яе лёгка было нарваць нават у цемры. Вячэралі моўчкі, хутка, адной печанай бульбай з соллю. Тады, пазяхаючы, адзін за адным забраліся ў шалаш. Апошні, Міхал, не забыў нават абкружыць жытло вяроўкаю — ад гадзюк.