Андрэй Федарэнка - Шчарбаты талер

Адзін бераг паўвострава — з боку старарэчышча — быў высокі, цупкі, зарослы муражком. А там, дзе высадзіліся хлопцы, з боку Бярэзіны — бераг пакаты, з чыстым жоўтым пясочкам — сапраўдны пляж.

Хлопцы выцягнулі на бераг лодку, разгрузіліся. Міхал дастаў з заплечніка вялікі нож­цясак. Агледзеўся. Непадалёку, акурат на самым высокім месцы паўвострава раскінуўся вялікі, падобны на шар, куст вербалозу. Міхал пакіраваўся да яго.

Змітрок з Чэсем таксама дасталі з кішэняў свае складанчыкі і памкнуліся былі памагаць сябру.

— Асцярожна,— спыніў іх Міхал,— у такіх карчах можа быць гадзюка!

Ён ссек доўгі дубец, абышоў з ім вакол карча, варушачы сухое лісце. Тады смела ўламаўся ўсярэдзіну. З­пад цесака пасыпаліся, бы салдаты непрыяцельскага войска, ссечаныя галіны... Хутка шалаш быў гатовы. З бакоў, як сцены,— зялёныя галіны; наверх Змітрок з Чэсем усцягнулі брызент. На вострыя сучкі нагрэблі тоўсты пласт лісця, перанеслі з лодкі сена, заслалі зверху ватоўкамі.

— Хутка і добра,— сказаў Міхал, адышоўшы далей і любуючыся на жытло.— І суха, і не відаць нічога... А на ноч абкружым куст вяроўкаю, ніводная гадзюка праз вяроўку не палезе.

Цяпер заставалася толькі нарыхтаваць дроў — і абедаць, бо ўсе ўжо прагаладаліся.

Углыб паўвостраў быў скрозь зарослы шывельгай і вербалозам, сярод якіх траплялася шмат сухастою. Неўзабаве хлопцы прынеслі па добрай ахапцы сухога хмыззя.

— Пакуль хопіць,— сказаў Міхал, ладзячы агеньчык.— А на ноч з'ездзім на той бок Бярэзіны, назбіраем добрых, тоўстых дроў.

Сушняк хутка ўхапіўся агнём, весела затрашчаў. Разлёгшыся непадалёку, хлопцы ўзяліся абедаць. На разасланай газеце перад імі ляжалі прыпасы: сала, хлеб, вараныя яйкі, катлеты, кавалак каўбасы, некалькі корчыкаў маладой цыбулі, радыскі... Падрыхтавалі і бульбы — каб напячы потым у прысаку.

Нейкі час усе моўчкі прагна елі.

— Шкада, юшкі няма,— уздыхнуў Змітрок, смачна заядаючы хлеб з салам зялёнай перынаю цыбулі.

— Паспытаем яшчэ і юшкі,— супакоіў яго Чэсь.— Цяпер, удзень, нічога брацца не будзе. Я вось іншаму здзіўляюся — чаму на прыродзе ўсё заўсёды такое смачнае?

— Знайшоў чаму здзіўляцца,— гмыкнуў Міхал, налягаючы на катлеты.— Паветра свежае, вось і здаецца, што зусім іншы смак. Я яшчэ люблю есці, калі фільм гляджу, або кніжку чытаю, у якіх людзі ядуць. Тады прыбяру ў жывот усё, што пад рукамі, і не заўважу...

— Не, гэта не так проста,— сказаў раптам Змітрок.— Я чытаў, што на прыродзе ў чалавеку абуджаюцца даўнія інстынкты, абвастраецца пачуццё небяспекі. Ён міжволі пачынае есці хутка, баючыся, каб не адабралі. Таму і здаецца ўсё смачным, бо не зважаеш на розную драбязу, як, скажам, на гэты пясок, што прыліп да хлеба.

Міхал з Чэсем здзіўлена на яго зірнулі.

— Філосаф,— пазяхнуўшы, прамовіў Міхал.— Усё, хлопцы, не ведаю, як вы, а мне бульбы расхацелася...— Ён перакуліўся на спіну, раскінуў рукі.— Так і ляжаў бы, здаецца, да самага вечара!

— А я пайду купацца,— заявіў Чэсь, таксама лягаючы на спіну,— а потым абследаваць востраў. Грэх прапускаць такую пагодку: раз ужо вырваліся сюды, дык варта пажыць уволю...

— Я таксама з табою,— сказаў Зміцер.

І ніхто з трох не крануўся з месца.

Так, у паўдрымоце, распрануўшыся, праляжалі мо гадзіны дзве. Тады раптоўна, бы па камандзе, усе разам ускочылі і кінуліся да цёплай рачной вады. Купаліся, плавалі на перагонкі, гулялі ў «шчупака»; Міхал, які ныраў лепш за ўсіх, падняў з самага дна нейкую карчажыну, падцягнуў у вадзе да берага, пачаў абмацваць яе, шнырыць пальцамі ў карычневым слізкім імху... Потым разагнуўся і ўрачыста паказаў хлопцам паржавелую блешню з абарваным кавалкам лёскі.

— Выкінь ты яе,— абыякава сказаў Чэсь, выбіраючыся на бераг.

Але Міхал моўчкі пачаў шморгаць блешняю аб пясок, спрабуючы адчысціць яе, аж пакуль не абламаў вялікі, з'едзены іржою кручок. Хлопец размахнуўся і са злосці шпурлянуў блешню далёка ў раку.

Гэты гук­шпоканне нібы ацверазіў сяброў, ураз нагадаў ім, што самае цікавае — рыбалка — яшчэ наперадзе. Сонца ўжо спусцілася амаль да самага лесу. Наставаў вечар, таму мацнейшымі зрабіліся пахі. Увогуле, рака, асабліва цёплымі летнімі вечарамі, мае той своеасаблівы, свежы, радасна­непаўторны водар, з якім не параўнаецца ні лясное паветра, ні горнае, ні марское...

Чэсь з Міхалам абуліся, пайшлі зноў у глыб паўвострава, адшукалі некалькі раўнейшых, даўжэйшых вербалозін на вудзільны. Змітрок тым часам успорваў трэскаю дзёран, выбіраючы чарвякоў. Нарэшце прыладзілі вудкі, сабраліся, прычым кожны захацеў рыбачыць сам па сабе. Зміцер выбраў месца тут жа, непадалёку ад шалаша, на высокім беразе старарэчышча, прысеў, адразу ж закінуў вудку ў нерухомую, зарослую гарлачыкамі і трыліснікам ваду. Міхалу выпала самае нецікавае, але і неабходнае,— злавіць хоць колькі жыўцоў. Таму ён таксама далёка не адыходзіў. Адзін Чэсь усё не мог нідзе прымасціцца. Перш пастаяў каля Міхала, тады пасядзеў побач са Змітраком. Урэшце пакіраваўся пясчаным берагам касы некуды далёка, уніз па цячэнні. Там былі перакаты і віры, Бярэзіна там шырэла і крыху запавольвала плынь.