Андрэй Федарэнка - Шчарбаты талер

Дзяўчынка моўчкі кіўнула. Толькі цяпер да яе дайшло, што яна ў чужой сям'і, якімі б блізкімі сяброўкамі яны з Кацяю не былі.

У пярэднюю выбегла Каця, вясёлая, ужо без хусткі на горле. Убачыўшы засмучаную Аксану, зірнуўшы на строгі бацькаў твар, яна ўсё зразумела і таксама павесіла нос.

— Вось што, дзяўчынкі,— сказаў Ігар Валянцінавіч.— Буду гаварыць з вамі, як з дарослымі. Я добра ведаю гэтых людзей. Калі ім штосьці спатрэбіцца, яны здабудуць гэта з­пад зямлі, любымі сродкамі... І таму я не проста прашу, а загадваю: выкіньце з галавы нават думкі пра гэтыя скарбы! Пакуль вы гулялі самі па сабе, я не ўмешваўся. Але раз вашымі гульнямі зацікавіліся гэтыя людзі — усё, гульня скончана. Раз ім так закарцела раздабыць гэтую манету, значыць, тут запахла сур'ёзным. А вам знойдзецца занятак і акрамя талера. Гуляйце вунь у камп'ютэр, схадзіце на двор, з'ездзіце ў цырк, у Батанічны сад... А можаце збірацца ў вёску. Заўтра я вас, канечне, туды адвязу. А цяпер — аддадзіце мне талер, Каця? — звярнуўся ён да дачкі.

Зайшлі ў пакой. Каця адсунула кнігі на паліцы, знайшла талер, моўчкі падала бацьку.

Ігар Валянцінавіч затрымаўся.

— Вы, відаць, лічыце, што я раблю кепска,— сказаў ён.— Разумею: талер — памяць пра Кацінага дзеда... Але іншага выйсця няма. Да таго ж я не прадаю яго, а толькі мяняю. Яны даюць мне ўзамен акурат такі ж талер.

Дзяўчынкі маўчалі. Ігар Валянцінавіч пастаяў крыху і выйшаў. Аксана абняла сяброўку:

— Каця, не перажывай так! Павер, я не магла цябе папярэдзіць! Я ведала, што яны прыедуць, але спазнілася...

І Аксана падрабязна расказала пра сваё наведванне архіўнага музея, пра Павука, Севу, копію бяросты ў кнізе...

— Галоўнае, тут справа нават не ў талерах,— закончыла яна.— Пасля таго як манета пабудзе ў гэтага Павука ў руках, яна робіцца больш непатрэбная ім.

— Гэта памяць,— ціха сказала Каця.

Аднак расповед Аксаны крыху суцешыў яе.

— Ты таксама не перажывай, што не змагла папярэдзіць нас, Аксана. Усё адно тата аддаў бы ім. Але якія яны нахабныя, асабліва лысы! Яны нічога не баяцца. Гаварылі з татам пры мне і пры маме. Спачатку тата не хацеў і слухаць. Тады яны назвалі нейкія прозвішчы. Тата прыцішэў. А мама аж заплакала. Лысы сплюнуў проста на падлогу і кажа: «Падумай пра свой бізнес, хлопец! Заўтра ты можаш прачнуцца жабраком». А Сева штурхнуў яго пад бок, кажа лагодна: «Не варта пужаць людзей, хай сабе робяць бізнес. Ёсць іншыя варыянты. Калі ты, Ігар Валянцінавіч, не хочаш прадаваць талер, мы гатовы абмяняцца на такі ж самы. Гарантуем, што сапраўдны. Карацей, падумай да заўтра. А калі надумаеш раней — вось табе тэлефончык...»

— Тэлефончык? — Аксана раптам успомніла штосьці.— Пачакай, я на хвілінку...

Яна выбегла ў пярэднюю, дзе вісела яе джынсавая куртка. З дзвярэй залы пачуўся голас Ігара Валянцінавіча: «Я згодзен на абмен, прыязджайце!..» — і гук пакладзенай на апарат слухаўкі.

Аксана вярнулася, трымаючы штось у сціснутым кулаку.

— І далей?

— Далей — яны пайшлі. А маці яшчэ больш заплакала. І сказала тату: «Зараз жа аддай усё, што яны просяць! Мы ледзь­ледзь узбіліся на грошы — і трэба траціць усё з­за нейкай паганай манеткі?! Я сама адвыкла жыць бедна і не хачу, каб Каця была беднаю». Тады тата сказаў: «Супакойся, я зраблю, як ты хочаш. Ні ты, ні мая дачка беднымі не будзеце». І маці супакоілася, выцерла слёзы і пацалавала тату.

— А дзе цяпер яна?

— Паехала ў цырульню рабіць педыкюр,— адказала Каця і чамусьці ўздыхнула.— Можа, мы таксама пойдзем гуляць?

— Не,— сказала Аксана.— Ігар Валянцінавіч толькі што тэлефанаваў ім. Хутка яны павінны прыехаць, прывезці свой талер. Твайму бацьку ён не патрэбен, папросім, каб аддаў нам. Тады паглядзім.

— Добра. А чаму ты выходзіла ў пярэднюю? — спытала Каця.

Аксана расціснула кулак. На далоні ляжала паперка з шасцю лічбамі — нумар тэлефона, які пакінуў бацька пры развітанні.

— Мы заблыталіся,— сказала Аксана.— Мы ні ў чым самі не разбярэмся.

Раздзел 39. БАРЫС РЫГОРАВІЧ

Як і меркавала Аксана, «госці» прыехалі хутка.

Дзяўчынкі таксама выглянулі на калідор. Сева з лысым распраналіся, стаялі ў пярэдняй. Убачыўшы Аксану, Сева з іранічнай галантнасцю, бы старой знаёмай, пакланіўся ёй.

— Пакажыце спачатку свой талер,— сказаў Ігар Валянцінавіч.— Я павінен праверыць, ці сапраўдны.

— Не сумнявайся,— лысы скоса зірнуў на дзяўчынак.

Тады працягнуў Ігару Валянцінавічу штосьці, загорнутае ў паперку.

Ігар Валянцінавіч выйшаў. Сева падміргнуў Аксане: