Андрэй Федарэнка - Шчарбаты талер

Добра было нават тое (хоць Аксане сорамна было прызнацца ў гэтым), што Каця нечакана захварэла. У такую цеплыню ёй аблажыла горла, яна сядзела дома, піла розныя лекі і адвар з маліны. Пакуль яна выздаравее, Аксана акурат паспее схадзіць у архіў.

Таму дзяўчынка так легкадумна аднеслася да тэлефоннай размовы з Міхалам, у якой ён папярэДжваў пра «геолагаў». Яшчэ чаго — будзе яна баяцца! «Геолагі» далёка... Талер, аднак, дома больш не трымала, пакінула ў Каці.

Бацька пакрысе рыхтаваўся да экспедыцыі. Ён адпусціў бараду — барадатаму чалавеку менш дакучаюць камары, і каб потым не траціць час на галенне. Заплечнік, што стаяў у пярэдняй, з кожным днём усё больш «распухаў». Адзін выгляд яго — пацёртага­паношанага, вылінялага на сонцы, у чорных плямах прапалінаў, будзіў уяўленні пра лес і чыстае поле, рэчку, палатку, начное вогнішча, узыходы і заходы сонца...

Аксана была ўдзячная бацьку. У гэтыя апошнія дні ён не чытаў ёй натацый — як паводзіць сябе ў Паплавах. І ні разу не спытаўся, як ідуць справы з «пошукам скарбу».

Але Аксана яшчэ не ведала: дзякуючы бацьку, яны, «шукальнікі скарбу», набылі сабе моцнага саюзніка. Неяк, калі яна гуляла ў Каці, бацька набраў нумар тэлефона свайго старога сябра, настаўніка гісторыі Барыса Рыгоравіча.

— Вось добра, што застаў цябе,— сказаў бацька.— Барыс Рыгоравіч, у мяне дзве просьбы: лёгкая і цяжкая.З якой пачынаць?

— Давай з цяжкай,— засмяяўся Барыс Рыгоравіч.

— Дзе ты сабраўся адпачываць улетку?

— На Гаваях! А калі сур'ёзна, з маімі сродкамі давядзецца гэтае лета праседзець у горадзе. У лепшым выпадку выберуся на Мінскае мора ці ў Дразды...

— А помніш, раней ты ці не кожнае лета ездзіў у Паплавы?

— Даўно тое было. Малады быў, лёгкі на зборы.

— А ты вазьмі дый успомні маладосць,— параіў бацька.— Не хочаш пажыць у Паплавах, хоць месяц?

— Неяк не думаў пра гэта...

— А ты падумай. Мясціны там цудоўныя, людзей тамтэйшых ты ведаеш, і яны цябе. Зняў бы паўхаты ў якоя­небудзь бабулі, вялікіх грошай на гэта не трэба, у Мінску больш расстраціш. Сям'і ў цябе няма, лецішча таксама. А там лавіў бы рыбу, піў сырадой, прачынаўся з пеўнямі...

— А што — трэба падумаць,— загарэўся Барыс Рыгоравіч.— Ты так распісваеш...

— Я чаму, Барыс Рыгоравіч, «распісваю»: дачка там будзе, у бабулі. Ты ж ведаеш Аксану, яна табе куды хочаш улезе... Але, на маё шчасце, яна раптам зацікавілася гісторыяй з талерамі. Помніш? Пра скарб французскага афіцэра?

— Як не помніць? Сам шукаў колісь. А толькі пустое гэта. Трэба сабраць разам тры манеты і копію бяросты, а гэта немагчыма.

— Ведаю,— сказаў бацька,— але раз яны цікавяцца — на здароўе. Яны — гэта Аксана і яшчэ тры мясцовыя хлопчыкі. Чым у якую шкоду лезці, хай шукаюць, цікавяцца гісторыяй... Дык вось, прашу цябе: едзь, пажыві які месяц у Паплавах, паглядзі Аксану. Паможаш ім, падкажаш... Больш за цябе пра гэтую гісторыю ніхто не ведае.

— Падумаю, падумаю,— паўтарыў Барыс Рыгоравіч.— А якая другая, лёгкая просьба?

— Ты некалі сябраваў з загадчыкам архіўнага музея. Ці не можна папрасіць яго памагчы Аксане? Яна хоча там паглядзець розныя дакументы, копіі... Я, праўда, нядаўна сам званіў яму, але перастрахавацца ніколі не лішне...

Барыс Рыторавіч раптам перабіў суха:

— Гэтая «лёгкая» просьба, на жаль, цяжэйщая за першую. Мы не сябруем ужо гадоў пятнаццаць. У мяне не можа быць нічога агульнага з чалавекам, які працуе загадчыкам у архіўным музеі і разам з тым не любіць беларускай гісторыі, не прызнае самабытнасці яе, дазваляе сабе насмешкі з беларускай мовы, называючы яе «скверным диалектом»!

— Вось як? — разгубіўся бацька.— Я не ведаў, прабач.

— А ў Паплавы — паеду! — сказаў Барыс Рыгоравіч.— І буду памагаць Аксане з яе сябрамі, чым змагу. Абяцаю.

Надышоў дзень развітвацца з бацькам. Да дома пад'ехаў старэнькі пашарпаны «рафік», у якім сядзелі вясёлыя, барадатыя, як і бацька, людзі, з такімі ж вялізнымі, выцвілымі на сонцы заплечнікамі. Аксана з бацькам яшчэ раз праверыла, ці адключаны халадзільнік, тэлевізар, ці не гарыць дзе святло, не капае з кранаў вада...

Па дарозе Аксану адвезлі да Каці. Цяпер яна пажыве тут, пакуль сяброўка паправіцца.

— Вось табе тэлефон,— сказаў бацька на развітанне і працягнуў Аксане лісток з нататніка.— Калі штосьці здарыцца — пазвані гэтаму чалавеку.

— А хто гэта?

— Сакрэт,— усміхнуўся бацька.— Ты проста набярэш нумар і скажаш: Аксана.

Раздзел 33. У КАЦІ

— Табе не расказваў тата, як да яго патрапіў талер?