Андрэй Федарэнка - Смута

Галоўнае ж, што прымусіла Шкапічаву жонку «расцвісці і запахнуць», было з'яўленне ў бібліятэцы новага чытача. ЁН запісаўся ў часовы, летні абанемент, як студэнт інстытута замежных моў — прыехаў з Мінска да сваякоў на канікулы. Высокаму, хударляваму, з іголачкі апранутаму, з прыгожымі, мяккімі вачыма і інтэлігентнай усмешкаю, яму падышло б прозвішча, можа, Сапега, ці Радзівіл, а ён быў проста Грышко. Хоць прозвішча трохі прызямляла яго. Пра такіх жанчыны мараць.Усё ў Грышко было пры ўсім — і знешнасць, і цяперашняя вучоба, і наступная праца — вядома ж, у консульстве за мяжою ці перакладчыкам у самых важных асоб...

Прыходзіў Грышко звычайна пад вечар, гадзін у сем, прасіў газеты, часопісы на англійскай мове, праглядаў іх, рабіў пазнакі. Томе ён прысніўся ў першую ж ноч. Вядома, не такая яна была дурная, каб на нешта разлічваць, але ж!.. Спачатку ёй здавалаоя, што Грышко такі ветлівы, жартаўлівы з ёю, бо і яна ветлівая з ім: усміхаецца ў адказ, хутка прыносіць заказанае...

Але неўзабаве жаночае пачуццё ўсё расшыфравала: малады прыгожы чалавек прывык да жанчын, цяжка пераносіць вымушаную адзіноту і ўбачыў у ёй жанчыну, якую будзе лёгка дабіцца, даступную.

Самае большае, на што яна магла разлічваць — гэта палавая сувязь, мінутнае, грэх. Яна цудоўна ведала гэта, але супраціўляцца і не збіралася. «Пафліртую, а мяжы пастараюся не пераступіць...»

Адным вечарам Грышко прапанаваў правесці яе. Яна згадзілася. Размова была кароткая, ні пра што, але Тома і так слухала праз слова, адчуваючы, як на іх пазіраюць местачкоўцы, як яны, Грышко з Тамарай, мабыць, гарманічна глядзяцца збоку.

Грышко не ламаў з сябе немавед каго, спакойна расказваў, што сам з вёскі, звычайны сялянскі сын, проста пашэнціла на добрага настаўніка замежнай мовы; сам ён не лічыць сваю вучобу і будучую спецыяльнасць нечым сур'ёзным, бо сапраўднае, ён лічыць, толькі фізічная праца.

Два вечары праводзіў яе Грышко ледзь не да самых дзвярэй кватэры, і Тома дзівілася, што дазваляе сабе гэта, што ніякай віны парад мужам не адчувае і ў паміне. Трэцім разам яны ішлі даўжэй, чым звычайна, спыніліся каля кіёска на прывакзальнай плошчы. Гаварылі.

— Не ведаю, чаму мне так лёгка з табою, — шчыра казала Тома, — быццам я даўно-даўно цябе ведаю.

— А мне ехаць хутка...

— Ну, і едзь на здароўе. Нябось чакаюць у Мінску не дачакаюцца!

— Ды ніхто мяне нідзе не чакае. Але ехаць ужо хочацца. Восень, бульба, потым — практыка за мяжою...

— Бульба? Ты паедзеш на бульбу?!

— А што я, лепшы за ўсіх?

— Ведаю я вашу бульбу... Сама колісь ездзіла маладая, незамужняя... Нябось дзеўкі (яна так і сказала — дзеўкі) шыю намуляюць, чапляючыся!

— Том, ты што — раўнуеш? — уразіўся ён. – Замужняя жанчына... Вось жаніся пасля гэтага. Аказваецца, жонкі вось якія!

— Каб раўнаваць, трэба мець на гэта нейкія правы... Але хопіць, не хачу пра гэта. А за мяжу куды?

— Калі пашэнціць, дык у Англію. Але наўрад ці. Я не выдатнік.

Яна не стрымалася:

— А ведаеш, ты вельмі мне падабаешся, вельмі! Хоць бы тым, што ведаеш жанчын. Другі на тваім месцы абавязкова схлусіў бы, што толькі ў Англію... А ты — актор. Я ўпэўнена, што ты цудоўна вучышся, адзін з лепшых, і паедзеш на практыку, вядома ж, па самым прэстыжным адрасе, але ты знарок не выстаўляешся, каб не адчувалася розніца паміж намі. Я цудоўна бачу гэта і цаню.

— Тома, ты, далібог, мяне пераацэньваеш! Я да такіх абагульненняў яшчэ не дарос... Хоць, сапраўды, мне часамі здаецца, што цябе я ведаю аж залішне добра, ведаю, якіх слоў ты ад мяне чакаеш... З талковым гледачом лёгка быць і харошым акторам. Мне таксама цікава з табою, — казаў Грышко ўжо сур'ёзна, нахіляўся да яе, і Тома п'янела ад водару яго адэкалону. — Ты хлусіш, ты — не правінцыялка... Сярод мінчучак мала такіх знойдзецца! Хочаш, заходзь у госці? Ці я да цябе? Як твой муж працуе?

— Муж заўсёды працуе, — сама не ведаючы, што, шаптала яна. — А як... у госці?

Грышко смяяўся, пільна на яе паглядаючы:

— Ну, як жанчыны да мужчын ходзяць у госці. Я жыву адзін.

Тома маўчала, а маўчанне, як вядома, тое самае, што і згода...

Тут і праехаў матацыкл. I Адам глядзеў на іх.

— Муж мой паехаў, — спакойна сказала Тома.

Яна вярталася дамоў у тым спакойна-абыякавым настроі, які невядома адкуль узяўся.

«Раэвод? Калі ласка! Ніякага кахання, цяпер гэта ясна, не было. Біць будзе? Смешна — хай толькі паспрабуе».

На ўсю кватэру смярдзела рыбаю. У калідорчыку ляжаў мокры мех, ад якога па даматканым палавіку распаўзалася цёмная пляма. Муж, не пераадзеты, выскачыў з ванны і, трасучы мокрымі рукамі, плаксіва закрычаў ёй у твар: