Андрэй Федарэнка - Смута

Цяпер ён быў вельмі ўдзячны брату, што той выцягнуў яго з горада, і адчуваў хоць невялічкую, пераменлівую, але забытую радасць. Пакуль Балвановіч перавязваў матузкі старых форменных галіфэ, Адам разуўся і пайшоў паўз бераг. Вада была цёплая, дно мяккае, няроўнае, нідзе не глыбей, чым па калена. Разы два нешта вялікае тукнула ў нагу. Уся трава, якою быў зарослы кар'ер, асабліва аер і невысокія чараты, пагойдвалася, нешта там пацмоквала і пастрыквала. У адным месцы Адам налічыў шэсць спін, якія стаялі побач, то знікаючы, то выплываючы, быццам лавілі мяккія промні позняга сонца. Калі ён вяртаўся да матацыкла, каля адной з выспачак раптам соладка і гучна лапатнула, і белабокі лапаць ледзь не выскачыў на бераг. Ахнуў з берага Балвановіч. Адам пабег, але карась, памагаючы сабе шырокім хвастом, марудна, перад самым яго носам, споўз у ваду і схаваўся ў аеры.

— Іван! — ціха смяяўся Шкапіч. — Яны ж у мяшок не паўлазяць!..

Падышоў Іван з сачком, але з сачком тут і совацца не было чаго — трава... Параіўшыся, у самой гэтай радзе ўжо адчуваючы асалоду, яны вырашылі ўжыць даўні, дзіцячы спосаб — перагароджваць кар'ер на невялікія, у метр-два, канаўкі і лавіць рукамі. Нацягалі з лесу галля, гнілых камлёў, перапнулі кар'ер перш напалову, тады — на чатыры вузкія «катухі»; пачалі дзяліць іх на яшчэ меншыя — і тут пайшло!.. Балвановіч лаівіў сачком, Шкапіч сеў у ваду на калені і прыціскаў карасёў рукамі да дна, выцягваў са шчылінаў паміж загарадкамі...

Ды вось: чым больш набіваўся мех, чым лягчэй з кожнай новай перагародкаю станавілася лавіць, тым больш неяк прападаў азарт, адплывала радасць, і ўжо Адам, схамянуўшыся, злавіў сябе на: «Калі б яшчэ ў сям'і ўсё было добра, як было б усё добра цяпер і шчасліва!..» Тым часам цямінець пачало ўжо, туманок налазіў, камары зазвінелі... Выбраліся, несучы ўдвух мех, на бераг, да матацыкла, абмыліся, расклалі невялікі агеньчык. Балвановіч дастаў сала, хлеб, цыбуліну і пляшку самагонкі.

— Разумны чалавек і п'яны разумны, — заўважыў ён, калі Шкапіч выпіў і перадаў яму чарачку. – Я п'яны намнога раўней еду, чым цвярозы, і ні разу не было ніякіх аварый. Будзь здароў!

Яго твар быў барвовы ад вогніку, круглы, спакойны, малады: і ясна, што не хваліўся і не брахаў Балвановіч — не толькі гэтую чарачку, а пляшку без закусі вып’е з рыльца ўчастковы, толькі крэкне, і не скажаш па ім.

— Вер пасля гэтага, што няма Бога, — філасофстваваў, натыкаючы на ражэньчык сала, Балвановіч. — I ўсё, столькі радасці стварыў для такіх чартоў свінячых, як людзі — і самагонку, і кар'еры з рыбаю, і сала з агнём... Быўшы Богам, ні чарта не даў бы! Павыганяў бы з раю, а там — трава не расці, хоць падыхайце.

— Са мной якраз так і робіць твой Бог, — горка атрымалася ў Шкапіча.

Балвановіч зразумеў па-свойму.

— Што, зноў поўзае? – насцярожыўся ён.

— Ды не... Тут іншае... Заўсёды не хочацца верыць, а пра нейкія здагадкі што дарма малоць?..

Так і не заладзілася шчырай гаворкі, і гарэлка не памагла.

У Локцевічы ўязджалі недзе а палове на дзесятую. Шкапіч, ведаючы, што бібліятэка зачыняецца ў дзевяць і жонка павінна ўжо быць дома, даволі спакойна слізгануў позіркам па цёмных вокнах Дома культуры, каля якога праязджалі. Ён нічога не паспеў падумаць, калі на прывакзальнай плошчы, ля асветленага газетнага кіёска, убачыў Тамару і незнаёмага хлопца ў белай кашулі. Незнаёмеца відаць было са спіны, але па адной толькі постаці можна было вызначыць — такія ў Локцевічах не водзяцца.

Матацыкл праляцеў побач з кіёскам, і зрабілася замест болю, трывог і страху на душы — пуста.

За гэты месяц Тома Шкапіч «ірасцвіла і запахла». Так казалі пра яе ўсе ў бібліятэцы, усе знаёмыя.

Недарэчны выпадак з Холадам, з яго няўдалай спробаю помсты ўнёс у яе сямейнае жыццё на першы погляд няўлоўныя, а на справе — глыбокія перамены. Тамара, якая і раней адчувала сваю ўладу над мужам, але разам з тым трошкі і пабойвалася, паважала яго — павагаю жанчыны, якую выбралі ў жонкі, — пасля выпадку з Холадам убачыла, што перамагла мужа; адпаведна, адчуванне ўлады паболела, а павагі і тым больш боязні паменела. Яна зразумела, што муж настолькі кахае яе, настолькі баіцца адзіноты, што можна смела яшчэ больш расшыраць сферу дыктавання яму ўмоў.

Найперш пачало праяўляцца гэта ў побытавай драбязе: калі раней яна бурчэла на Адама, што той робіць бабскую справу — падмятае, замочвае бялізну, прасуе, — дык цяпер пачала ўспрымаць гэта, як так і трэба.

Сам таго, відаць, не жадаючы, Холад разварушыў у ёй жаноцкасць, але не лепшую, не тую, калі любяць мужа і бягуць пасля працы дадому, а горшую — калі хочацца волі. «Раз Холад мяне замужнюю яшчэ так кахае, што збіраецца нават помсціць, — значыць, рана сябе тапіць у сямейным балоце, значыць, я пакуль што — Жанчына, а прызначэнне Жанчыны на зямлі — падабацца», — такія ці вельмі блізкія да такіх думкі, дзякуючы яе нефізічнай, сядзячай працы, гулялі ў ёй, як хацелі.