Андрэй Федарэнка - Смута

— Не тваё сабачае дзела.

Балвановіч скінуў пінжак, павесіў на спінку крэсла, закасаў рукавы ў кашулі, узяў са стала папку і панёс нібыта ў сейф, што стаяў у Холада за спінаю. Паклаўшы папку ціхенька на сейф, ён склаў замком рукі і з усяго маху садануў Холаду па нырках. Той грымнуўся на падлогу разам з крэслам. Ускрыкнуў. Здалося, што ўдарылі нажом. Балвановіч схапіў яго затрудкі так, што трашчала куртка:

— Ты будзеш пад акно поўзаць?! Будзеш?!

Холад толькі плямкаў ад болю і ўдушша. Балвановіч, відаць, зразумеў, што перабаршчыў з ударам. Ён адпусціў Холада, пасадзіў і наліў з графіна шклянку вады.

— На каўтні... Ні бойса, больш біць ні буду,— ён чамусьці перайшоў на мясцовую гаворку. — Закуруй на... Чаго ты ходзіш пад вакно?

Дрыготкімі пальцамі Холад узяў прыкураную цыгарэту, зацягнуўся, і стала лягчэй.

— Ну, дык чаго?

З апушчанай галавою, як вінаваты школьнік, Холад пачаў мармытаць:

— Мы тут жылі... У вёсцы, тут, у Локцевіцкім раёне... Потым памерла маці... Я застаўся круглы сірата... Жыў у Светлагарскім інтэрнаце, а перад арміяй прыехаў у Локцевічы да цёткі...

Нічога гэтага ў яго пакуль не пыталіся, але язык міжволі малоў амаль такія ж словы, як і цётка некалі ў ваенкамаце, і мэта была адна — расчуліць.

— Тут, у бібліятэцы, а не тут, пазнаёміўся з Томаю... Уяўляеце? Нікога блізкага... Таму прывязаўся... Збіраліся пасля войска пажаніцца... У войску трохі перапісваліся... Вось вярнуўся... І хацеў паглядзець, дзе яна, як жыве...

— А ёй ты што заліваў? Мсціць хацеў?

— Ды я ўжо не поміню!.. Крыўдна стала, што замуж выйшла! Самі разумееце...

— Разумею. Сям'я можа распасціся, паняў?

Холад кіўнуў.

Балвановічу, відаць, прыйшло ў галаву, што трэба неяк растлумачыць і свае дзеянні. ЁН сказаў:

— Непрыкаснавеннасць жылішча і лічных свабод... ці як то... ахраняецца законам. Ладна, адпускаю. I пад акно больш не цягацца, паняў?..

Холад вяртаўся дадому ў прыцемках, ледзь не плачучы ад крыўды, прыніжэння і фізічнага болю. Балела, здавалася, разрывалася нырка; адхарквалася жоўтай крывёю, напухла рука...

Але самае моцнае было — крыўда. Усё можна было зразумець, але нашто яна захацела, каб яго збілі і прынізілі?.. Сказала б сама — ён зразумеў бы; ці хай бы выйшаў муж...

Яму ўспаміналася, як кароткімі зімовымі начамі сярод сонных храпаў і мармытанняў, сярод пахаў сотні спячых у невялікай казарме людзей ён даставаў з-пад падушкі і абцалоўваў змяты канверт; успаміналася і тая, зусім ужо далёкая зіма — неяк бібліятэка зачынялася, і яны асталіся ўдваіх. Тома стаяла каля высокіх, да столі, стэлажоў, такая хатняя, такая свая, і сур'ёзна пытала: «За што ты так да мяне прывязаўся? Я, быўшы хлопцам, сябе ніколі, здаецца, не пакахала б»; а яго нясло — «я не столькі цябе кахаю, колькі сябе ў табе, я гэтыя кнігі, што за табою зараз, кахаю, якія вярнулі мяне да жыцця, я жыццё будучае кахаю, якога наперадзе яшчэ столькі шмат — і ўсё гэта ў табе: і я сам, і кнігі, і будучае жыццё...»

Хатка была зачынена, хоць зафіраненае і зацягнутае гардзінаю вакенца жоўта свяцілася. Холад разоў колькі тузануў клямку, потым прытуліўся да шурпатага ствала абрыкосавага дрэва, і з вачэй яго самі сабой пакаціліся злыя слёзы.

У хатцы пачуўся рух, адкінулася зашчапка. Паказаўся прымак, убачыў Холада і моцна крэкнуў.

— Салдат, — сказаў ён, з сілай сціскаючы Холада за плячо. — Ты цето... Едзь ты куды-небудзь!

— Руку! — вырваўся Холад. Ён зайшоў у хатку.

Кватарантка, басанож, у спартыўных штанах і ў майцы, стаяла каля серванта і, нюхаючы, перацірала ў пальцах сухія кветкі. Убачыўшы Холада, яна вінавата схавала руку за спіну.

— Ой, добры вечар! Арцень, скажыце, дзе вы нарвалі такіх кветак? Гэта ж гарычка, у нас, на Валожыншчыне, іх ад сну п'юць... Можна ўзяць трошкі?

— Пайшла прэч, — прашыпеў Холад, глытаючы слёзы. – Шлюха...

Яна выпрасталася і ўпершыню нармальна, без звычайнай сваёй гуллівасці, сказала:

— Я жанчына, а не шлюха, дурань ты. Хочаш, і цябе буду кахаць?

Ён не адказваў. Яна гмыкнула і выйшла. Холад адразу ж зачыніўся. За акном чуваць былі галасы і крокі, потым усё сціхла. Ложак увесь быў разбэрсаны. Холад накінуў зверху капу і ў чаравіках лёг. Страшна хацелася заснуць, а не засыналася. ЁН падняўся, дастаў з “дыпламата” маленькі кіпяцільнік, набраў шклянку вады і насыпаў зверху пацярушаных пялёсткаў. Кветкі былі зусім сухія, расціраліся ў чай і пахлі чаем. Хутка вада закіпела. Каб даць заварыцца, Холад прыкрыў шлянку нейкім часопісам, што ляжаў пад рукой на стале. Чай заварваўся густа-сіні.