Андрэй Федарэнка - Смута

Так было і гэтым разам, калі Шікапіч пасварыўся з жонкаю. Пасля сваркі ён пайшоў спаць на кухню (у іх была аднапакаёвая кватэра), трохі паляжаў на раскладанцы, адчуваючы, як мулка, холадна, а потым пайшло само сабой заўсёднае: «Калі б я быў разумнейшы, я спаў бы зараз з жонкаю, усё было б добра. Калі б я не чапаў, не звяртаў увагі на фотакарткі, усё было б добра». I яму, трыццацігадоваму чалавеку, палезла ў галаву маладушная, заўсёдная ў слабых, пакрыўджаных людзей лухта — жаданне памерці і нарадзіцца зноў, зусім іншым, шкадаванне свайго нікому не патрэбнага жыцця, перабольшанае замілаванне бацькам з маткаю, як адзіных у свеце людзей, што любяць яго...

Сварка была самая банальная і высмактаная з пальца. Увечары, пасля праграмы «Час», Шкапіч узяў з паліцы кніжку, і з яе выпала фотакартка — вушасты, нос бульбінаю, сувязісцік першага года службы. «Люблю, кахаю. Твой Арцень Холад. 1985, Масква». Жонка, якая зайшла з кухні і ўбачыла, войкнула і фальшыва — яны ўсе ў такія хвіліны робяцца фальшывымі — засмяялася:

— А, гэта Арцень — помніш, я табе расказвала? Даўно збіраюся напісаць яму, што выйшла замуж... Парваць? Я і забылася ўжо...

Шкапіч акуратна паставіў кнігу з фотакарткай на месца і пачаў даставаць з антрэсоляў раскладанку. Жонка прысела на канапу і заплакала.

— Адам, я больш так не магу! Ну нельга ж так раўнаваць!.. Мы год... менш як год жывём разам, а я пасівею хутка!

Шкапіч моўчкі прычыніў за сабою дзверы, на кухні паставіў раскладанку, пад галаву — пінжак, і лёг. Чуліся жочыныя ўсхліпы, потым крокі.

— Адам, даруй мне! Ну, як ты хочаш, каб я зрабіла — я так зраблю! Вазьмі падушку...

Ён не адгукнуўся, нават не паварушыўся. Яна, усхліпваючы, доўга мылася, чысціла зубы, потым выключыла святло, і зрабілася ў кватэры ціха.

У Локцавічах Адама з малых гадоў дражнілі Лапко — за сухую правую руку. З-за гэтай рукі ён не служыў у арміі, не змог вучыцца на шафёра, хоць вельмі пра гэта марыў. Адзін раз, калі ён вучыўся ў восьмым класе, з ваенкамата прыходзілі вярбоўшчыкі і ўсіх выбіралі, а на яго завуч, грубы, напаўпісьменны чалавек, сказаў пры ўсіх: «Енвалід дзецтва». З-за гэтай рукі за яго ніхто не йшоў, і ён адзінокім жыў з бацькамі. Праўда, ён добра вучыўся, лават змог скончыць чыгуначны тэхнікум і ўладкавацца брыгадзірам на чыгунцы. Да трыццаці гадоў ён дажыў, не ходзячы нікуды гуляць, гледзячы па вечаах тэлевізар, нічога ўжо асабліва ад жыцця не чакаючы, як раптам Бог ці лёс з яго злітасцівіліся. З Магілёва ў мястэчка прыехала новая бібліятэкарка — прыгожая, здаровая, маладзейшая за яго, і неяк нечакана-нягадана яны пазнаёміліся і сышліся.

Жончыныя словы, што яна «пасівее хутка», ашаламілі Шікапіча. Гэты год быў для яго як сон, як казка, ён вырываў з яе рук любую работу — сам мыў, падмятаў, прасаваў... Адразу ж пасля вяселля, праўдамі і няпраўдамі, з дапамогаю даведак пра сваё калецтва і праз стрыечнага брата, участковага, дабіўся гэтай кватэры, узяў крэдыт, накупляў усяго — і канапу, і ложак, і тэлевізар...

«Нельга ж так раўнаваць!» Няўжо яна, разумны, адукаваны, самы блізкі яму чалавек, не разумее, што ён не такі, як усе, што там, дзе звычайны чалавек не дасць увагі нейкаму жарціку, кпіне, любой драбязе, ён воляй-няволяй мусіць гэтае развіваць, узмацняць... Уся яго рэўнасць была — страх, што з'явіцца нейкі Холад, ці нейкі Мароз, ці іншы чорт, якіх Шкапіч патэнцыяльна ненавідзеў толькі за тое, што яны недзе існуюць на свеце, з'явяцца, і ён зноў застанецца адзін.

Шкапіч ляжаў на сваёй раскладанцы, з усіх сіл жадаючы, каб жонка зноў зайшла і пазвала, а ён бы зноў адмоўчаўся. Але ніхто не прыходзіў. ЁН падняўся, скурыў у фортку цыгарэту і патупаў у пакой. ЁН быў упэўнены, што жонка па-ранейшаму ўсхліпвае. Яна спала, нават трошкі пасвіствала носам. Ён вярнуўся на кухню, роспачна падумаў: «Кідаць. Вяртацца да бацькоў. Забыць раз-назаўсёды!»

І не паспела гэтая думка як след развіцца, як ногі самі чамусьці панеслі Адама ў пакой; ён ціхенька распрануўся і лёг каля жонкі. Тая спакойна спала.

«Усё правільна. Калі б яна не ведала, які я бязвольны, ёй не было б усё роўна...» — і горкія думы закруціліся звыклым сваім парадкам.

Згадай чорта тры разы — і з'явіцца сам-пан. Так і з гэтым Холадам. А як шчасліва пачынаўся дзень!..

Прачгнуўшыся гадзін у дзевяць, Тамара не змагла нават успомніць, начаваў муж побач ці то ёй толькі здалося, і калі пайшоў на работу, і што еў... Калі спаў з ёю, дык нешта ў лесе здохла: звычайна такія сцэны — маўчанне, раскладанка на кухні, галадоўка (нават не дакранаўся да таго, што яна гатавала) расцягваліся на два-тры дні.