Андрэй Федарэнка - Смута

Можна называць такое вучэнне цынізмам ці чым хочаце, але ў тыя часы — часы культу джынсаў, матаў, крывавых, з калецтвамі боек і страшных групавых п'янак для вясковага сіраты, па-тупому ўпартага падлетка, які вельмі лёгка мог звіхнуцца ў любы бок — для яго гэта паратунак, бясцэнная навука...

Навумаў жыў, гадоў дзесяць чакаючы свайго кутка, на кватэры ў сямейнага старэйшага брата, на зашклёным, зробленым пад пакой балконе; у той час, як пазваніў Холад, ён быў адзін, за гаспадара. Брат пазаўчора, пасля доўгіх прыкідак, вырашыў урэшце, што цягнуць больш нельга, пад бокам Чарнобыль, які, аказваецца, не затушылі, а ў Саюзе пачынаецца нейкі дурны кавардак, і разам з сям'ёю паехаў да радні, у Сімферопаль, — сказаць, што ўсё гатова і можна пачынаць раскручваць візу. I таму, што хутка ён адсюль вырвецца і — няважна, Ізраіль то будзе ці Амерыка — зажыве, урэшце, па-людску, Навумаў у гэтыя два дні быў цудоўна настроены.

Такім і ўбачыў яго Холад, калі Навумаў адчыніў яму дзверы: яшчэ больш пастарэлага, з доўгімі чорнымі валасамі, што .раслі з патыліцы і абапал белай лысіны, але радаснага, прыбранага, у новых ЛЕВІС і ў белай, навыпуск кашулі (у васьмідзесятыя так насілі). Навумаў развёў рукі, адступіў і бесклапотна, быццам не бачыліся яны не два гады, а два дні, сказаў:

— Ого, у гэтай форме ты нагадваеш мне міністра абароны Іцхака Чурбанава!

I такой напаўзабытай, блюзнерскай дасціпнасцю, што толькі ім двум была зразумелая, дыхнула ад гэтых слоў, што Холад моўчкі абняў яго — першага пасля войска чалавека, якога абдымаў шчыра.

Грубавата, каб не паказваць расчуленасці, Навумаў вызваліўся:

— А, прыпякло! А я табе казаў — не йдзі ў тую армію!

Холад зняў кіцель, і яны прайшлі ў залу. У зале, на часопісным століку, ужо стаяў высокі, гатьгчнай формы графін, амаль да самага рыльца цёмна-чырвоны, авальная салатніца даўжынёю ледзь не на ўвесь столік, з якой зухавата тырчэў рыбін хвост, слодачак з памідорамі, сподачак з агуркамі...

— Бальзам, перамешаны з «Маскоўскай», — сказаў, паказваючы на графін, Навумаў. — Апошнюю пляшку для цябе, мудачка, не пашкадаваў. У арміі нябось снілася. А я люблю выконваць сны.

— А ведаеш, Лёня, пра гэтую армію столькі расказвалі, і пісаць апошнім часам пачалі столькі гадасці, што думалася — здохну, і дня не праслужыўшы. А было нармальна! Помню...

— Каб там было нармальна, там адны яўрэі служылі б, — перабіў Лёня, падкочваючы шырокае крэсла. — Сядай...

Ён разліў у ёмістыя чарачкі: Холаду — поўную, сабе — палавіну.

— Давай адразу дамовімся — армейскіх гісторый не будзе. Згода? Не люблю.

— Лёнька, Лёнька! — засмяяўоя Холад, якому даўно ўжо не было так спакойна і добра. — Я вось паўгадзіны назад сядзеў, марыў — каб сябар, выпівон... Вось — на, усё так і ёсць! Там яшчэ дома, у сэнсе, у цёткі, такая каламесь... Яна ж прымака ўзяла...

Холаду хацелася не балбатаць бязладна, а падрабяэна, па парадку распавесці ўсё, што сам ведае і пра што здагадваецца: што прымак жыве з кватаранткаю, а цётка ці так любіць яго, ці баіцца, што нічога эрабіць не можа... Але Лёня не захацеў слухаць.

— А марыў — дык давай піць, — проста сказаў ён.

Вывілі, паелі варанай рыбы, Навумаў наліў па-нову.

Холад вельмі хутка адчуў, што п'янее і ўсё больш і больш дабрэе. Хацелася шчырасці.

— Лёнь, ты верыш у нейкую справядлівасць? У Бога, напрыклад?

— Я веру толькі ў Гарбачова. Можа, хоць ён паможа вырвацца з гэтага краю няпужаных ідыётаў.

— Я не зусім пра тое... Вось калі б ты, скажам, любіў дзеўку, — Холад гаварыў на той мове, што між імі некалі ўсталявалася, — і яна клялася б табе, што заменіць табе матку, сястру і каханую, а потым спакойненька перастала б адпісваць...

— А! — узрадваўоя Навумаў, адкінуўся ў крэсле і закурыў. — А я казаў табе — не звязвайся з ёю? Казаў? Спадзяюся, не было мокрай ад слёз армейскай падушкі, плебейокай настальгіі і жадання застрзліцца на баявым пасту?

«Было», — ледзь не сказаў Холад. Але толькі паморшчыўся, наліў сабе поўную і выпіў. «Вось і ўсё, а зараз — празаічная разгадка». Толькі цяпер ён зразумеў, што да апошняга спадзяваўся, што ніякага замуства не было.

— Ты хочаш сказаць, што яна выйшла замуж? — спытаў ён.

— Адкуль я ведаю? Ты думаеш, я толькі і займаюся іхнімі плебейскімі справамі? — і амаль без паўзы, з тою ж інтанацыяй: — Я, з вышэйшаю адукацыяй, дзеаяць гадоў жыву, як сабака, а гэтая... калі ласка, у новай аднапакаёўцы, трэці дом ад лесу!

— А... за каго? — памаўчаўшы, спытаў Холад.

— Я што, сачу за ёю?.. За Лапко — ёсць тут такі мудак, ты ўсё роўна не ведаеш.