Францішак Хлус - Здані і пачвары Беларусі

Гэта адзін з самых адметных і, дарэчы, даволі распаўсюджаных падвідаў зданяў, што насяляюць нашую Бацькаўшчыну. Ужо з самой назвы вынікае іхняе паходжаньне. Затое наконт мэханікі іх зьяўленьня дагэтуль няма адзінства сярод пачваразнаўцаў. Адныя лічаць, што ў жывёлаў, няхай сабе й хатніх, няма душы, значыцца працягваць жыцьцё пасьля сьмерці яны ня могуць. Такія навукоўцы хаця й не адмаўляюць самое існаваньне прывідаў хатніх жывёлаў, лічаць іх проста галюцынацыямі й таму не бяруць пад увагу шкоду, што наносяць гэтыя істоты. Другія настолькі ж безпадстаўна сьцьвярджаюць - у хатніх жывёлаў ёсьць душа, рыхтык як і ў чалавека, а таму разглядаюць паводзіны такіх зданяў з пазыцыяў чыста чалавечае логікі, а гэта зноў не дазваляе прагназаваць разьвіцьцё падзеяў. У апошні час зьявіўся трэйці пункт гледжаньня, распрацоўшчыкамі якога, дарэчы, зьяўляюцца аўтары гэтае кнігі; ён грунтуецца на найноўшых навуковых дасьледаваньнях.

Справа палягае на тым, што маюць рацыю адначасова й першыя, і другія навукоўцы - у хатніх жывёлаў ёсьць душы, але маленькія й сьмяротныя.

Такая часовая душа ўзьнікае ў працэсе доўгага суіснаваньня жывёлы побач з чалавекам. Рашэньне ляжала на паверхні, бо кожны, хто мае імя, мае й душу, а ў жывёл ёсьць мянушкі, значыцца - ёсьць ключ, з дапамогаю якога мажліва выклікаць іх з замагільнага сьвету. Прафэсыйныя сьпірыты пазьбягаюць рабіць падобнае, таму што з жывёламі няма пра што пагаварыць, а вось аматары часам практыкуюць падобныя дзеяньні, а потым, ня ведаючы як вярнуць прывід у замагільны сьвет, асуджаюць яго на блуканьні ў матэрыяльным. У некаторых краінах таварыствы аховы жывёлаў дамагліся прыняцьця законаў, якія прадугледжваюць судовую адказнасьць за падобнае, але Беларусі, на жаль, яшчэ далёка да сапраўднае дэмакратыі.

На гэтым варта перайсьці да канкрэтных прыкладаў, бо апошняя тэма, уласна кажучы, праблемаў пачваразнаўства ня тычыцца.

Апошнім часам у Беларусі актывізаваўся своеасаблівы бізнэс гіцляў-злодзеяў. Яны выкрадаюць сабак, пераважна з бухматаю поўсьцю: колі, нью-фаўндлендаў, каўкаскіх аўчарак, лупяць зь іх скуру й шыюць шапкі. Каб пазьбегнуць выпадкаў, калі ўважлівы гаспадар пазнае на галаве незнаёмага праходнага рэшткі свайго ўлюбёнага сабакі, гіцалі-злодзеі зарганізавалі збыт футравых вырабаў на расейскім базары ў Беластоку.

Аднаго разу зьнік сабака аднаго з гарадзенскіл мытнікаў - колі па мянушцы Лютар. Гаспадар колькі не шукаў яго, так і не знайшоў, але аднойчы ў сьне да яго зьявіўся Лютар, ускараскаўся на галаву і паклаўся там, завязаўшы лапы вузлом. Мытнік спачатку не зразумеў сэнс мроі, але назаўтра сон паўтарыўся. На трэйцюю ноч гаспадар пабачыў свайго сабаку з тэлефоннай трубкай у лапах, а калі назаўтра заступіў на службу, у памяшканьні мытні прагучаў тэлефонны званок. Невядомы папярэдзіў, што сёньня мяжу перасякуць кантрабандысты й назваў нумар іхняе машыны. Голас падаўся мытніку надзіва знаёмым, праўда, гучаў ён з моцным шатландзкім акцэнтам і нібыта аднекуль здалёк. «Як з магілы», - прызнаўся ён свайму сябру.

Названую машыну затрымалі. Мытнік адразу ж на адной з вушанак, знойдзеных зашытымі ў сядзеньне, пазнаў свайго сябра Лютара. Потым, на выставе, арганізаванай у Гародні, большасьць шапак была апазнаная. Гіцляў-злачынцаў аддалі пад суд. А да мытніка ў сьне зноў прыйшоў сабака й ўдзячна лізнуў у твар.

Калі гісторыя пра прывід сабакі мытніка, можна сказаць - нават прасьветленая, то гэтая, пра Афганскага Пацука, бадай што самая крыважэрная з усіх зафіксаваных выпадкаў сутыкненьня чалавека з прывідамі хатніх жывёлаў. Здарылася яна ў Кобрыні ў 1987 годзе. А потым падобныя здарэньні пракаціліся эпідэміяй па ўсёй Беларусі.

Грамадзянка гэтага райцэнтра Н. выправіла свайго сына служыць у, тады яшчэ савецкае, войска. А той трапіў на вайну ў Афганістан. У якасьці падарунка сын прывёз маці з-за мяжы забранага ў адным з кішлакоў сабаку. Тамтэйшыя сяляне пераканалі хлопца, што гэта - мяйсцовая парода балёнак. Сабака быў маленькі, бухматы, але зь дзіўнаю, доўгаю завостранаю пысаю. Грамадзянка Н. пасяліла сабачку ў сваім пакоі. Жанчыну адразу ж насьцярожыла тое, што ён нічога ня еў, толькі піў, да таго ж не хлябтаў, а менавіта ўсмоктваў вадкасьць сваёю доўгаю пысаю.

Грамадзянка Н. не заўважыла нічога асабліва кепскага. Хіба што сабака не брахаў. Але ўжо праз тыдзень яна адчула млявасьць. З кожным наступным днём ёй рабілася ўсё горш і горш. А вось сабачка наадварот - штодня тлусьцеў, хаця нічога ня еў. Паводзіць сябе ён стаў таксама дзіўна: удзень спаў, зашыўшыся ў цёмнае мейсца, а пад вечар ажываў. Нарэшце жанчына настолькі саслабела, што яе давялося пакласьці ў шпіталь. А праз тыдзень небарака памерла. Дактары паставілі дыягназ - малакроўе й сьпісалі сьмерць на наступствы чарнобыльскае катастрофы. Сын забраў сабачку да сябе, а празь месяц сканала ягоная жонка й з тым жа самым дыягназам. Удавец у ноч пасьля пахаваньня ня мог заснуць; пачуўшы плач малога сына, ён зазірнуў у дзіцячы пакой і ўбачыў, што афганская істота шчэміцца пад коўдру да малога. Вэтэран спачатку падумаў, што сабачка проста хоча прылашчыцца, але неўзабаве заўважыў, што цэлая пыса жывёлы перапэцкана крывёю.