Францішак Хлус - Здані і пачвары Беларусі

Пасьля непрацяглага, але актыўнага допыту пацярпелая ва ўсім сазналася; сьледчы экспэрымэнт, пад час каторага замест азіятаў выкарыстовываліся памыйныя каты, пацьвердзіў магчымасьць перасячэньня дзяржаўнае мяжы падобным чынам...

Гэтая дзіўная гісторыя здарылася ў Воршы - найбуйнейшым чыгуначным цэнтры краіны, перавалачнай базе каляніяльнае садавіны на яе шляху з Польшчы ў Расею.

Вулічны гандляр бананамі, нехта З., пад час сваёй працы неяк пазнаёміўся з правыбнай паненкай. З. ад пачатку заінтрыгаваў дзяўчыну, параўнаўшы габарыты сваіх мужчынскіх вартасьцяў з тым наборам, які купляла паненка - вялікім эквадорскім бананам і двума какосавымі гарэхамі. Паненка, не разгубіўшыся, запэўніла, што будзе ня супраць увечары запхнуць ягоны тавар у сваю торбу, тым больш, паненка сказала, што не ўпершыню спажывае такую экзатычную садавіну.

З таго дня так і павялося - пасьля працы гандляр З. заўсёды сьпяшаўся да паненкі са сваімі расьліннымі прыладамі. Удзячная паненка да раніцы бавілася з крамяным бананам і бухматымі гарэхамі, сёрбаючы малачко.

Але празь нейкі час здарылася бяда: дзяўчыне сталася кепска пасьля чарговай порцыі трапічнай садавіны. З., прыйшоўшы назаўтра, даведаўся, што ягоная сталая кліентка памерла. Ускрыцьце паказала наяўнасьць у яе страўніку трупнай атруты. Але што самае дзіўнае - яе труп нечакана зьнік з морга...

Гандляр З., хоць і спаў, як і раней, моцна, але прачынаўся зьнясіленым. Аднойчы зраніцы гандляр убачыў, што ягоны чэляс счарнеў. Дактары са зьдіўленьнем адзначылі, што гэта - адмаражэньне. Пасьля такога дыягназу З. западозрыў нядоброе...

Прыкінуўшыся, што сьпіць, ён прымружаўшы вочы, ляжаў у ложку. Апоўначы ў ягонай спачывальні зьявілася пакрытая зялёнымі трупнымі плямамі й шэраньню нябожчыца, у каторай зьляканы гандляр экзатычнаю садавінаю пазнаў сваю нядаўняю палюбоўніцу. Пазабаўлаўшыся ягоным абмарожаным бананам, яна пакінула кватэру; але З. знайшоў у сабе моц прасачыць яе далейшы шлях. Нябожчыца скіравалася да морга й зьнікла ў адной з маразільных камэраў.

З., зьбегаўшы ў міліцэйскі пастарунак, прывеў з сабою міліцыянтаў, якія, адчыніўшы маразілаўку морга, высьветлілі наступнае: нябожчыца, абкладзеная, нібыта пахавальнымі вянкамі, гронкамі бананаў, сьціскала ў руках два вялізных бухматых какосавых гарэха.

І калі начным шпацыроўкам нежывой паненкі не было матэрыялістычнага тлумачэньня, то знаходжаньню ў маразільніку трупярні вялікай партыі бананаў яно знайшлося: заходнія камэрсанты па злачынная змове з дырэктарам морга захоўвалі ў непрыстасаваных умовах свой трапічны тавар...

Вось чаму на бананах, якія прадаюць у гарадох Беларусі, можна ўбачыць чорныя трупныя плямы...

Многія недасьведчаныя аматары вострых прыгодаў і ліхтужных перажываньняў часам блытаюць Д'ябла з Чортам. А гэта несправядліва. Чорт - пачвара, здатная хіба што на дробныя гнюснасьці (згадайма Чорта Хатняга, які здолеў падмануць сумнавядомага беларускага паэта С). Д'ябал, перш за ўсё, пачвара здатная да больш маштабных і нават трагічных па сваіх выніках паскудзтваў. Канчатковая мэта кожнага такога паскудзтва - здабываньне бесьсмяротнае чалавечае душы, у гэтым - сэнс дзейнасьці пачвары. Для дасягненьня сваіх мэтаў Д'яблы ня грэбуюць анічым, яны ўзьдзейнічаюць на найбольш моцныя й неадольныя пачуцьці людзей: хцівасьць, юрлівасьць і прагу ўлады. Пачваразнаўцы, якія цудам ацалелі пасьля спатканьня з гэтай падступнай істотай, вызначылі, што Д'яблы бываюць адно мужчынскага роду. Гэтыя ж пачваразнаўцы падзяляюць іх на здабывальнікаў мужчынскіх і жаночых душаў.

Гэтая жахлівая, але павучальная гісторыя надарылася ў Пінску. Адзін зь сяброў паляшуцка-яцьвяскага таварыства «Узбудзіньне», нехта Мыкола Т-ко, з мэтаю ажыцьцяўленьня сваіх сэпаратысцкіх мэтаў па «вызваленьню паляшуцкага народу ад беларускіх акупантаў» заняўся камэрцыяй, якая зводзілася да перапродажу беларускага сала й маргарыны ў расейскай сталіцы. Некаторы час яму шанцавала, але з увядзеньнем мытнага дагляду гандаль Мыколы Т-ко прыйшоў у заняпад. Гандляра-сэпаратыста не ўратавалі нават праваднікі-тубыльцы, якім былі вядомы сьвінячыя сьцежкі на беларуска-расейскай мяжы. Аднойчы, пасьля таго, як беларускія мытнікі сканфіскавалі ўвесь тавар, Мыколе нічога больш не заставалася, як вярнуцца ў родныя яцьвяскія балоты й багны, дзе яго чакалі разьюшаныя крэдыторы. Пагражаючы помстай у лепшых палескіх традыцыях - уставіць у дупу Мыколы гарачы паяльнік, яны прымусілі даць расьпіску, што ён верне грошы праз тры дні. Разгублены сэпаратыст, выцягнуўшы апошнія прыхаваныя ад крэдытораў грошы з таго самага мейсца, куды бандыты абяцалі ўставіць прыладу катаваньня, накіраваўся ў бар з мэтаю напіцца да сьмерці. Пасьля другой пляшкі народнага напоя яцьвягаў, бураковай гарэлкі, камэрсант убачыў перад сабою нейкага файнага паночка, якога ўсхваляваны Мыкола сьпярша прыняў за агента службы Дзяржаўнай бясьпекі, бо той у барным тлуме падаўся яму да непрыстойнасьці цьвярозым. Файны паночак, ні пра што папярэдне не расказваючы, прапанаваў падпісаць каштарыс на душу гандляра ўласнаю крывёю тэрмінам на паўтода. Такім чынам, пагадненьне паміж палешуком і Д'яблам адбылося. Дзякуючы Д'яблавым грошам Мыкола ня толькі разьлічыўся з крэдыторамі, але й здолеў выдаць некалькі нумароў паскуднай газэткі. За тыдзень да заканчэньня тэрміну канчаткова працьверазелы Мыкола падаўся да свайго сябра і паплечніка, сьвятара Расейскай Праваслаўнай царквы...