Сяргей Пясецкі - Запіскі афіцэра Чырвонай Арміі

25 ліпеня 1943 года.

Фальварак Буркі.

Даўно я не пісаў, бо жаданне пісаць знікла. Не магу зразумець таго, што на свеце дзеецца. Папросту нейкая вар’ятня зрабілася!

Некалі пані Юзэфа расказала мне, што немцы за Смаленскам, у мясцовасці Катынь, магілы знайшлі, у якіх целы 10.000 забітых [4] Такую колькасьць трупаў назвала нямецкае радыё, у перадачы ад 13 красавіка 1943 году (заўвага аўтара). польскіх афіцэраў. Дадала, што немцы сцвярджаюць, быццам ахвяраў гэтых знішчылі рускія. А расійскі ўрад гэтыя злачынствы адмаўляе. Я ёй адразу сказаў, што гэта, напэўна, нямецкая работа, бо не можа быць у сацыялістычнай дзяржаве, якой кіруе вядомы ўсяму свету сваёй надзвычайнай дабрынёй і справядлівасцю Сталін, маглі зрабіць такое злачынства. Але яна сцвярджае, што гэта, хутчэй за ўсё, савецкая работа. Бо немцы, зразумела, мільёны людзей знішчылі, але ваеннапалонных не забіваюць і трымаюць іх у спецыяльных лагерах.

Калі я ў суботу спаткаўся з маёрам, дык спытаўся ў яго, хто тых афіцэраў у катынскім лесе пазабіваў? А ён мне на гэта адказаў:

– Вядома: наша работа. І вельмі добра, што абясшкодзілі іх назаўсёды. Гэта былі нашы ворагі, і нічога добрага мы ад іх чакаць не маглі. Трэба было б іх усіх у Польшчы панішчыць і толькі малых дзяцей пакінуць, каб па-нашаму выхаваць. Бо з дарослымі толькі клопат заўсёды мець будзем. Польскі народ увесь подлы. Заўсёды супраць Расіі бунтавалі, розныя паўстанні і рэвалюцыі ладзілі. І ніколі не мелі пашаны да дзяржавы, закону і ўлады.

Можа, ён і мае рацыю. Ён лепей за мяне ў гэтых справах разбіраецца. Дзеля гэтага ж спецыяльную адукацыю атрымаў.

Падчас апошняга спаткання маёр сказаў, што з немцамі зусім дрэнна і, мусіць, яны нядоўга вытрымаюць. Што мы можам хутка спадзявацца на вялікія змены. Сказаў ён мне наведваць часцей мужыкоў, заводзіць знаёмствы сярод моладзі і ўважліва сачыць за тым, што яны робяць. Сказаў мне таксама, што знайшоў яшчэ трох нашых салдатаў, якія ад войска адсталі і хаваюцца ў мужыкоў. Мае з імі сталыя стасункі, але яны не ведаюць, што ён маёр НКВД. Сказаў мне таксама, што ён мае намер у будучыні, калі немцы будуць уцякаць, пачаць супраць іх дыверсійную дзейнасць, каб дапамагчы Чырвонай Арміі перамагчы ворага. Гэта была б вялікая заслуга перад Расіяй. Не вельмі ўсё гэта мне спадабалася, але я ні ў чым з ім не спрачаўся. Самі разумееце: маёр НКВД!

23 верасня 1943 года.

Фальварак Буркі.

Тыдзень таму даведаўся я ад малодшага сына Малугі, Андрэя, што ў лесе, які мяжуе з нашым гаем, знаходзіцца атрад польскіх партызанаў. Аказалася, што ён з імі сувязь падтрымлівае і час ад часу ўночы правіянт ім возіць. Гэта мне вельмі не спадабалася, бо могуць немцаў раззлаваць, і тыя аблаву зробяць. А таму і мы, паколькі жывем побач з тым лесам, будзем мець цяжкую адказнасць. Мае рацыю маёр, які гаворыць, што палякі ўсе бунтаўшчыкі і ніякага шанавання да ўладаў не маюць.

А пазней дні праз два я пайшоў у лес. Хацеў сухіх бярозак насекчы, каб плот падправіць. Калі праходзіў паблізу бункера, нехта крыкнуў мне па-польску: “СТОЙ!” Я спыніўся. Убачыў, што да мяне двое ўзброеных людзей набліжаюцца. Страшна мне стала. Не ведаў, што рабіць. А яны пытаюцца ў мяне:

– Ты хто? Чаго тут лазіш?

Я ім сказаў, што з’яўляюся рабочым з фальварка пані Юзэфы і прыйшоў сюды, каб бярозак насекчы. Але яны глядзелі на мяне вельмі падазрона. Адзін з іх пра дакументы мяне спытаў. Я сказаў яму, што дома іх пакінуў, але магу зараз жа прынесці, альбо няхай яны са мной да фальварка падыдуць і там паглядзяць.

Узгадаў я аповед Андрэя аб партызанах. Таму я ім гавару:

– Ці ведаеце Андрэя Малугу?

Адзін з іх сказаў:

– Я ведаю.

– Дык вось, – кажу, – гэта наш сусед. Яны мяне добра ведаюць. Я часта ў іх бываю. А вы пэўна партызаны. Андрэй мне казаў, што ў гэтым лесе ваш атрад стаіць.

Паверылі яны мне, але сказалі далей у лес не хадзіць і да бункера не набліжацца.

Вярнуўся я дадому і пра тую сустрэчу пані Юзэфе расказаў. А яна даўно ведала аб тым, што іх атрад у нашым лесе кватаруе. Нават задаволеная з-за гэтага. Гаворыць, што хутка поўныя лясы польскага войска будуць. І чым нямецкае адступленне бліжэй, тым большыя страты яны могуць ім прынесці і перамогу нашу паскорыць.

У суботу я пайшоў на сустрэчу з маёрам і ўсё гэта яму распавёў. Ён сказаў мне як мага больш падрабязнасцяў пра партызанаў даведацца. Растлумачыў, чаму гэта так важна.

– Зараз яны супраць немцаў, таму карысныя для нас. Але калі немцы адступяць, дык могуць быць і для нас небяспечнымі. Таму трэба загадзя даведацца, якія ў іх сілы, дзе дыслакуюцца, як узброены, як падтрымліваюць сувязь паміж атрадамі, хто імі кіруе, хто з мясцовага насельніцтва ім дапамагае?