Сяргей Пясецкі - Запіскі афіцэра Чырвонай Арміі

Запіскі гэтыя я пачаў у горадзе Вільнюсе. Пішу іх у гонар нашай магутнай Чырвонай Арміі і – перадусім – яе ВЯЛІКАГА правадыра, таварыша Сталіна. Яму таксама, натуральна, прысвячаю іх. Добра разумею, што пяро маё бяссільнае, калі хачу апісаць вялікасць нашага правадыра і маё каханне да яго. Дзеля гэтага патрэбна пяро Пушкіна альбо Маякоўскага. Я ж магу толькі дакладна занатаваць тое, што бачыў і чуў у тыя вялікія гістарычныя дні, якія вызвалілі некалькі прыгнечаных народаў з капіталістычнай няволі.

Калі думаю аб нашым вялікім ПРАВАДЫРЫ і ВУЧЫЦЕЛІ, дык адчуваю, як мне на вочы наплываюць слёзы. Кім бы я быў без яго? Царскім вязнем, зганьбаваным і эксплуатаваным нялюдкам. А зараз я, чый бацька быў звычайным рабочым, афіцэр. Маю гонар належаць да камсамолу. Скончыў дзесяцігодку. Умею чытаць і пісаць амаль без памылак. Здолею таксама і па тэлефоне паразмаўляць. Знаю палітасвету. Ем штодзённа сапраўдны хлеб. Хаджу ў скураных чаравіках. З’яўляюся чалавекам адукаваным і культурным. Да таго ж карыстаюся найвялікшай вольнасцю, якую можа мець чалавек на зямлі. Вольны называць нават ЯГО – нашага правадыра – таварышам. Толькі падумайце сабе як след: я маю права свабодна і паўсюль называць ЯГО таварышам! Таварыш Сталін! ТАВАРЫШ СТАЛІН!… Вось гэта і ёсць мой найвялікшы гонар і радасць!… Ці можа грамадзянін капіталістычнай дзяржавы назваць свайго прэзідэнта альбо цара таварышам? Ніколі! Хіба толькі іншы крыважэрны прэзідэнт альбо азвярэлы цар. А я… Адчуваю, што слёзы радасці і гонару наплываюць мне на вочы… Мушу спыніць пісанне і перапаліць, бо не стрываю празмернага шчасця, і сэрца маё разарвецца.

23 верасня 1939 года.

Вільнюс.

Зараз я знаходжуся у Вільнюсе. Накіравалі нас сюды з Маладзечна. Прыехалі мы цягніком, бо нашы танкісты апярэдзілі пяхоту і першымі занялі горад. Але адзначу, што непрыяцеля перамаглі менавіта мы – пяхота са мною на чале, бо мы першымі перасеклі мяжу і нагналі такога страху на паноў, што тыя толькі пяткамі мігцелі.

Батальён наш стаіць у казармах па вуліцы Ваўкамірскай. Нам, афіцэрам, камендатура дала дазвол на прыватнае кватараванне паблізу казармаў. Я ўладкаваўся на вуліцы Кальварыйскай у доме нумар чатыры. Прыйшоў туды ўчора зранку з ордэрам ад камендатуры і пытаюся старшыню дамкаму. А мне сказалі, што ніякага дамавога камітэту ў іх няма і не было. Тады я спытаўся:

– Вось дык парадкі! Як жа вы тут жылі?

Мне адказваюць:

– Нармальна. А ўсялякія там справы ўладжваў дворнік.

Пайшоў я да дворніка. Паказалі мне ягонае сутарэнне. Сыходжу долу і так сабе думаю: “Нарэшце ўбачу хаця б аднаго эксплуатаванага пралетара”. Але дзе там! Бачу я, у вялікім пакоі сядзіць тлусты, добра апрануты пан. Я толькі на ногі ягоныя зірнуў і адразу ўбачыў: боты з халявамі! А ён сабе нічога так. Сядзіць і каву п’е. На стале хлеб сапраўдны ляжыць і цукар у слоіку стаіць. Нават каўбасу на талерцы заўважыў. Злосць мяне вялікая агарнула, што такі капіталіст дворнікам прыкідваецца. Але я нічога не сказаў, толькі так сабе падумаў: “Прыйдзе і на цябе час! Скончыцца тваё каўбаснае жыццё, і на боты таксама забудзешся!” А тым часам кажу:

– Дзень добры!

– Дзень добры! – прамовіў той і рукой на стул паказаў. – Сядайце, – дадаў.

Усеўся я і кладу яму на стол “ордэр” з камендатуры.

– Гэта – кажу, – датычыцца кватэры для мяне ў гэтым доме.

Узяў ён паперку ў руку. Акуляры на нос усадзіў. Зірнуў на паперу і так, і гэтак. А потым балбоча:

– Я па-расейску размаўляць умею, але літар вашых не ведаю. Прачытайце мне самі, што там пазначана.

Прачытаў я яму. А ён кажа:

– Маю ажно тры вольныя кватэры. Пяць пакояў і кухня. Гэта адна. А дзьве маюць па тры пакоі з кухняй. Бярыце, якую хочаце.

Але я кажу яму, што мне толькі адзін пакой патрэбны. Аднак хацеў бы ў далікатных людзей пасяліцца, каб не абакралі. А за пакой згодна з “нормай” будзе плаціць камендатура.

Ён задумаўся і кажа:

– Мусіць, тады найлепш вам будзе ў вучыцелек. Кабеты яны лагодныя, на пенсіі. Хочуць здаць два пакоі, але можаце ўзяць адзін.

Гэта мне спадабалася. Кабеты заўсёды менш небяспечныя. Можа, і не нападуць знянацку, не зарэжуць. Мусяць быць троху больш культурным элементам.

Пайшлі мы разам да вучыцелек. Яны былі ўсе дома. А адна з іх добра па-руску гаворыць.

– Мы з задавальненнем, – кажа яна, – на кватэру вас возьмем. Бо для нас яна занадта дарагая. А так і нам кватэрная плата знізіцца.

– А дзе ваш гаспадар? – пытаюся я. – Пэўна, з іншымі капіталістамі ўцёк?