Піліп Ліпень - Гісторыя Ролянда

Калі мы з брацікамі былі маленькія, кожны бацька, кожны знаёмы дый кожны проста цікаўны ёлупень важыўся запытацца: кім вы хочаце стаць, дзеткі, калі пасталееце? Быццам гэта мае хоць нейкае значэньне! Кім, кім, кім? І паступова думка пра станаўленьне ўбілася ў нашыя ілбы, і мы патроху сапраўды пачалі хацець кімсьці стаць. Толькі Колік не паддаваўся на ціск. Спачатку ён папросту ігнараваў пытаньні, адмоўчваўся, а потым, калі дарослыя раз за разам ухвалялі нас, а на яго глядзелі паблажліва, як на малога, раззлаваўся. Ён пачаў дражніць і выкпіваць нас, і асабліва чамусьці нападаў на Валіка, які захацеў стаць мастаком.

– Уяві, Валю, у сьвеце зараз мільён мастакоў! І ўвесь гэты мільён сядзіць ля мальбэртаў і пэцкаюць пэндзьлікамі! І ты, як дурніла, будзеш сядзець і пэцкаць? Левай-правай, левай-правай! Я – адзін зь мільёна, гэта гучыць горда! Ха-ха!

Але Валік стрымана й лягічна адказваў:

– Ну добра, Колю, а ты што будзеш рабіць?

– Я нічога ня буду рабіць!

– У такім выпадку ты будзеш адным са ста мільёнаў гультаёў! Ха-ха! Валяюся на канапе й ганаруся!

Тады Колік абвясьціў, што ён будзе сядзець у куце й трымацца правай рукой за левае вуха! Такога ніхто ў сьвеце ня робіць, ну хіба што пару чалавек! І праўда, цэлы тыдзень ён не гуляў, ня песьціўся, не хадзіў на вуліцу і марнаваў увесь свой вольны час на сядзеньне ў куце й трыманьне правай рукой за левае вуха. Нам было шкада Коліка, і мы стараліся не зьвяртаць на яго ўвагу, каб не правакаваць упартасьць. Але праз тыдзень ён сам кінуў – бо зразумеў, што рызыкуе патрапіць у лік дзесяці мільёнаў вар'ятаў. «Людзей замнога, ўжо вельмі замнога», – палюбіў ён з тых часоў прымаўляць з крывой усьмешкай. З Валіка ён больш ня кпіў, цікаўных ёлупаў абыходзіў бокам і паціху ўліваўся ў лік ста мільёнаў крымінальнікаў.

Мой брат Валік, мастак, вельмі доўга не мог дамагчыся прызнаньня. Людзі ў нашым горадзе былі перанасычаныя мастацтвамі, яны толькі й ведалі, што абурацца й высьмяхацца. Сьпярша Валік вельмі балюча перажываў свае выставы, на кожнай зь якіх яго нязьменна прыніжалі і аб'яўлялі нікчэмным эпігонам, але потым прызвычаіўся, асвоіўся і адбрэхваўся спраўна. Бывала, падыдзе да яго якая эрудыяваная кабета з мастацтвазнавак і скажа:

– І навошта было маляваць гэтыя марыны? Усё роўна да Айвазоўскага не дацягнеце.

– А ў вас дзеці ёсьць? – пытаўся Валік, нават не задумваючыся.

– Вядома! – напышліва адказвала кабета.

– І навошта было нараджаць? Хіба яны стануць Македонскімі?

– Хам!

– Манюка! – рагаталі мы з брацікамі. – Няма ў цябе ніякіх дзяцей, мы ж ведаем!

Ці, бывала, падыдзе які часапісец з фотаапаратам і прагундосіць:

– Вам не здаецца, што ваш пэйзажны стыль занадта нагадвае Шышкіна?

– Сапраўды? – хмыкаў Валік, – а вам не здаецца, што ваш нос занадта нагадвае нос Рэпіна?

– Дазвольце, але ж я не абіраў свой ​​нос!

– А чаму чаравікі як у сутэнёра? Ці таксама не абіралі?

– Што?.. Ды я зараз!..

Але мы з брацікамі ўжо абсядалі яго, разьмінаючы адзін аднаму трыцэпсы. Шышкіна, кажаш, нагадвае? Пойдзем-ка з намі ў прыбіральню, сябрук.

Пакрысе выставы зрабіліся нашай улюбёнай забаўкай. Бывала, мы стаялі у Валіка за сьпіной і падганялі: малюй, малюй! А калі ён не пасьпяваў, дык несьлі выстаўляць ягоныя старыя карціны, усё роўна ўсім было ўсё роўна.

Хуліё прыйшоў дадому рана, змрочны як хмара. «Што здарылася?» – запыталіся мы. «Яна мне адмовіла!» – адказваў Хуліё з сумам і безвыходнасьцю. Ён закрыў твар далонямі й горка заплакаў. Мы пляскалі яго па плячох і суцяшалі як маглі.

– Ну й добра, што адмовіла, яшчэ лепей знойдзеш! – сказаў Колік.

– Ну й добра, што адмовіла, ня будзеш час марнаваць на глупства! – сказаў Валік.

– Трэ было ажаніцца з той, сама першай! – сказаў Толік.

А я пабег у краму па шакалядны торт.

За тортам тата ўзяў слова і прапанаваў нам паслухаць суцяшальную казку. Мы моўчкі, з поўнымі ратамі, заківалі.

– Жыла-была юная дзяўчына. Была яна разумная, далікатная, і на выгляд прыгожая. І, як належала, марыла пра каханьне. Хлопцы на яе таксама заглядаліся, а адзін суседзкі малец нават быў у яе закаханы, але ён ёй зусім не падабаўся. Дзяўчына не сьпяшалася й чакала свайго шчасьця. Аднойчы, калі яна купляла ў шапіку цыгарэты, падышоў да яе спрытны пралаза, агледзеў з галавы да ног і прапанаваў: паляжым, цукерка? Праз такое нахабства ў яе нават дух захапіла – сышла хуткім крокам, ані слова не адказаўшы, а потым успамінала з абурэньнем і шкадавала, што не абсякла прайдзісьвета. Мінула з таго выпадку трохі часу, і аднойчы ўвечары пастукаўся да яе той суседзкі малец, вушасты і кволы. Паваліўся на калені, палка прызнаўся дый пачаў прасіць стаць ягонаю жонкай. Нядоўга думаючы, яна адмовіла й выправадзіла. І адчула прыемнасьць унутры. Яшчэ празь некалькі дзён спынілася побач зь ёй на вуліцы машына, выйшаў адтуль пажылы паскуднік і пачаў абяцаць шчадроты. Пайшоў на хрэн, старэча! – працадзіла яна й зрабіла выразны жэст. Адвярнулася й выдалілася незалежна, вялікае задавальненьне праз гэту адмову атрымаўшы. Далей – болей. Ані дня не праходзіла, каб хтосьці чагосьці гэтай дзяўчыне не прапаноўваў. То ў начны клюб, то ў летні адпачынак, то замуж, то піва выпіць, то брыльянт за пацалунак, то вечнае каханьне. А яна з асалодай адмаўляла, усё дасканалей і напышлівей. Ужо ня марыла яна ні пра што, шчасьлівая аднымі адмовамі. З кожным годам яна ўсё харашэла, усё налівалася сокамі, усё афармлялася ды фармавалася. Кавалеры таксама ўсё багацелі ды прыгажэлі. Сваталіся да яе модныя дыджэі, вытанчаныя тэнары, ляўрэаты Букераўскіх прэмій, адважныя генэралы, мажныя бізнэсмэны, насьледныя арыстакраты, акторы й алімпійскія чэмпіёны. І ўсё атрымлівалі пагардную адмову. А адзін раз пад Новы год падышоў да яе ў гастраноме вельмі сур'ёзны спадар зь вельмі знаёмым тварам. Вой! Гэта ж прэзыдэнт! Дый ня просты, а амэрыканскі! Таксама руку й сэрца прапануе. З адмысловай халоднасьцю адмовіла яму дзяўчына. Зарыдаў прэзыдэнт у голас, не хаваючыся, а неўзабаве з засмучэньня падаў у адстаўку. Як жа гэта прыемна, сястрыцы! Пасьля тога выпадку ўсквітнела дзяўчына да такой асьляпляльнай прыгажосьці, што нават сонца й месяц свой ​​ход запавольвалі, калі яна на прамэнад выходзіла. І вось ішла яна аднаго разу па бульвары, а насустрач ёй – малады, статны, прыгожы, у ізьзяньні індыгавам – сам Гасподзь Крышна. Устаў ён перад ёю, і кажа: ці станцуеш Раса-Лілу са мною? А яна яму напышліва так, з вартасьцю: прыбяры лапы!