Піліп Ліпень - Гісторыя Ролянда

– Вось бы паказальна адлупцаваць вас, маленькія таўстуны! – усклікнуў раззлаваны фізкультурнік, але дырэктар зашыкаў на яго і напаўголасу распавёў пра нашага тату, што той франтавік, і засечак на ягоным прыкладзе больш, чым футбалістаў у УЕФА. Тут новы фізкультурнік прыкусіў язычок і ціхенька звольніўся. З тых часоў фізычную культуру зноў стаў выкладаць сэньёр Рунас.

Ну, а калі ўспамінаць паштароў, дык усе яны як адзін былі надзвычай дзіўныя, і ўсё хутка некуды зьнікалі. Напрыклад, адзін зь іх меў невытлумачальную непрыязнасьць да мёртвых і заўсёды моршчыўся, калі заходзіў з тэлеграмай у нашу хату (тут трэба дадаць, што ў нас звычайна гралі й сьпявалі мерцьвякі: то Брамс, то Барток, а то нават Цой).

– І ахвота вам мярцьвячыну гэтую спажываць? – пляваўся паштар, чакаючы подпісу.

– Дух – бесьсьмяротны, – адказваў тата расьсеяна, калі быў дома.

– Яны не мерцьвякі, яны зараз глядзяць на нас зь неба і радуюцца, – адказвалі мы рахмана, калі таты не было.

– Сьмярдзіць як! Глядзіце, і самі засьмярдзіце, – пагражаў ён няпэўна. – Мала вам жывых, ці што? Жывых спажывайце, кіньце нэкрафагію! Яд, трупны яд! Паслухайце добрага савета: кіньце.

Сам жа ён быў не занадта здаровага выгляду: вочы гараць, шчокі запалі, скура зеленаватая, з ноздраў кусьціцца жорсткі волас. Але мы яго не баяліся, прывыклі да ўсякіх дзівакоў. Пачастуеш яго, бывала, белым хлебам зь мёдам – ​​ён прыме і есьць з апэтытам, а пальцы худыя-худыя, кіпцюрыстыя. Пахадзіў ён, пахадзіў, а неўзабаве і зьнік; людзі казалі, што спачыў: глядзіць цяпер на нас зь неба і радуецца.

Мой брат Толік расказваў, што ў час службы ў войску яго да паўсьмерці замучыў адзін злосны капрал. Капрал быў вялікі прыхільнік кавы і зьдзекаваўся з навабранцаў ня як усе, а адмыслова: варыў каву зь непадпісанага слоічка і прымушаў спрабаваць і адрозьніваць на смак арабіку ад рабусты. Хто не адрозьніў – дзесяць кругоў вакол казармы з поўнай выкладкай! Празь месяц усе салдацікі навучыліся вызначаць гатункі прыўдала, і толькі Толік працягваў бегаць вакол казармы, праклінаючы свой ​​неадчувальны язык. А больш за ўсё на сьвеце Толік ненавідзеў бегаць! Але Толік ужо тады быў інжынэр, і ён пакляўся вывесьці ўнівэрсальны Закон Арабікі ды Рабусты, не завязаны на слабыя і недасканалыя ворганы ўспрыманьня. Кожную раніцу перад катаваньнем ён уважліва прыкмячаў усё вакол – воблачнасьць, тэмпэратуру, колькасьць птушак у небе, хуткасьць ветру, бляск ботаў капрала ў люмэнах, інтэнсіўнасьць брэху далёкае сабакі ў долях дэцыбелаў – назіраў і шукаў заканамернасьць. І на бягу, задыхаючыся, праводзіў пільны аналіз. І нарэшце знайшоў! На дзіва проста: перад першым глытком кавы трэба паглядзець на гадзіньнік, памножыць лік хвілін на два пі і ўзяць сінус! Калі вынік дадатны – у турцы арабіка, калі адмоўны – рабуста. Як усё лёгка! Толік радаваўся, штодня з гонарам перамагаў і больш ужо ніколі ня бегаў вакол казармы. Капрал разводзіў рукамі і ўздыхаў – больш не было каго ганяць з поўнай выкладкай.

– Толік, Толік, – сьмеючыся, пыталіся мы, – а што, калі б капрал засыпаў у турку сумесь арабікі і рабусты?

– Гэта было немагчыма, – адказваў Толік. – Наш капрал быў сапраўдным пурыстым. Альбо арабіка – альбо рабуста! Сумесі – для сьвіней, так ён казаў.

У дзяцінстве мы з брацікамі таксама былі сапраўдныя максымалісты. Калі хтосьці хоць крышачку нам падабаўся, мы захапляліся ім безумоўна і ўсхвалялі да нябёсаў, а калі хоць чымсьці гідзіў, адразу ненавідзелі і намагаліся зьнішчыць. Асабліва даставалася суседзям – тым, хто падазраваўся намі ў розных ганебнасьцях і мярзотах. Некаторыя зь іх, якія здолелі даказаць сваю невінаватасьць, велікадушна выбачаліся намі, зь іншымі жа, высьведчанымі, мы абыходзіліся па ўсёй строгасьці.

Аднойчы ў пачатку ліпеня ў хату на ўсход ад нас засяліўся прыстойны мужчына пад шэсьцьдзесят, сярэдняга росту, паўнаваты, круглатвары, аматар дыхтоўных ваўняных гарнітураў, якія ён насіў нават дома – мы бачылі ўсё скрозь шчыліны ў плоце. Некалькі дзён ён усьміхаўся і махаў нам здалёку, а неўзабаве прыйшоў знаёміцца. Першай жа справай ён захапіўся мамчыным кветнікам, і зь вялікай увагай выслухаў ейны аповед пра вяргіні і гіяцынты, вохаючы і падтакваючы. Увайшоўшы ў хату, ён уцягнуў паветра і з паважлівым зьдзіўленьнем спытаў, чым у нас пахне. «Адмысловая сумесь латакіі?» –запытаўся ён у таты. Тата горда пацьвердзіў і, пасадзіўшы суседа ў фатэль, пачаў задаволена распавядаць пра цярністы шлях, па якім яму давялося прайсьці ў пошуках свайго тытуню, і як цяпер ён выпісвае яго з самой Вірджыніі. Сусед слухаў і салодка пасьміхаўся, жмурыўся, глыбока дыхаў; адну руку ён трымаў у кішэні, а другой паціраў грудзі пад пінжаком. За гарбатай з грэнкамі й абрыкосавым джэмам сусед цмокаў і стагнаў з задавальненьня, закочваў вочы і найпадрабязьнейшым чынам запісваў у нататнічак рэцэпты. Пра сябе ён казаць пазьбягаў – жыве маўляў ціха і сьціпла, зьбіраецца завесьці коціка – і адразу мяняў тэму, нахвальваючы маме ейных дзетак, гэта значыцца нас. Колік штурхнуў мяне каленкай: будзь напагатове. Слухаючы, як Валік выхваляецца апошняй карцінай, а Толік мяньціць пра свае посьпехі ў прыродазнаўстве, я з увагай разглядаў суседзкі твар: чорныя вочы хаваліся ў шчасных шчылінках, барвовыя вусны блішчалі, кончык языка непрыстойна палізваў у куткох.