Піліп Ліпень - Гісторыя Ролянда

Мама расплакалася і сказала, што рыцарства й рамантыка чужыя тату, што тата – сухар і цынік. Але тата паказаў цьвёрдасьць, абцягнуў гімнасьцёрку:

– Не бываць гэтаму! Каб у мяне, у франтавіка, першынец з гэткім імём? – ляснуў кулаком па камоду. – Ня дзеля таго я ў акопах прухнуў, ня дзеля таго кроў праліваў, каб сына майго фашыстам дражнілі!

– Ты!.. Ты... чэрствы чалавек! Ты... пачвара! І нават кветак ня здолеў прынесьці!

А мэдсястрыца, так як тут, прапанавала кампраміс: назваць немаўлятку Рол янд. Гучна, адважна, але па-француску. Глядзіце, якія ў яго шчочкі – сапраўдны Нястрымны Рол янд! А пакуль малы, можна клікаць Ролю. Мама зазьзяла: дзякую, мілая сястрычка! Рол янд – гэта яшчэ лепей чымся Лоэнгрын! Так, хані? І паглядала на тату ласкава, прасьветленымі вачыма. А ў таты нат сьлёзы набраклі – якое добрае імя! Французы – яны ж саюзьнікі. І наогул ён усё францускае любіў. Рэмбо, Рэнуар, Рамэн Ролян.

Мне запомнілася, як шчасьлівы тата нёс мяне дадому, казытаў вусамі, як паказваў мне мой пакоік, і як у той жа дзень падараваў ножык – маленькі, але сапраўдны вайсковы, з пахам сталі.

Па раніцах, калі сонейка ўжо падымалася, пад нашымі вокнамі раздаваліся крыкі гандляроў і рамесьнікаў. Малако! Малако! Масла! Запраўка нажоў і нажніцаў! Агуркі! Агуркі! Хамуты й вупраж! Боты! Боты! Старыя тэлефоны! І чаго толькі яшчэ не прапаноўвалі, калі бадзёрымі галасамі, калі заспанымі. Матэматыка! Італьянская літаратура! Псыхалёгія! Псыхалёгія! Аднойчы тата з нудоты выйшаў на ганак і паклікаў гэткага: гэй ты, хадзі сюды.

– Чаго загадаеце, вяльможны пан? – псыхоляг быў мужык гадоў сарака, чорны, з вострымі вочкамі.

– Ты што гэта, га? – тата пазяхнуў.

– Дык вось, прапаную.

Папа сказаў паднесьці яму. Пакланіўшыся, псыхоляг выпіў і выцер рот.

– Вось, прыкладам, дзетак выхаваньню спрыяем, – заўважыў ён у мой бок. – Ці не жадаеце?

– Але.

– Мэтодыкі сучасныя, карысныя, вельмі разнастайныя. Ці чулі, прыкладам, пра кіраванае камплексаваньне?

– Але.

– Фармуючы асобу накіраванымі, стала быць, штурхамі стрэсаў, спараджаюць прадказальныя комплексы. Як спадчыньніка вашага плянуеце, значыцца, адукаваць?

Тата пачухаў брыво, пажаваў нетаропка, дый кажа: кантэкставая рэкляма. Можа, тата пакпіць надумаў над псыхолягам, а можа й не, аднак жа той быў ня дурань. Узяў ён аловак, узяў аркушык, дый накрэмзаў тату плян на месяц:

а) Абуджаць пасярод ночы крыкамі «кроў! кроў!»

б) Пераканаць, што малако піць сорамна.

в) Палохаць, што п'яўкі запаўзуць у пісюн.

г) Прымусіць насіць футравыя панталёны.

І зачытаў шэптам, каб я ня чуў. Праслухаўшы плян, тата паморшчыўся і зрабіў псыхолягу гэтак ручкай – гуляй дзей. Дайце яму, колькі ён там бярэ. Псыхоляг, адступаючы задком і дзякуючы, выправіўся сваёй дарогай, а тата цэлы дзень хадзіў задуменны ды ўсё пазіраў на мяне.

Адзін з сама яркіх дзён майго дзяцінства – калі мама прынесла дамоў вішню. Мы з брацікамі стоўпіліся вакол стала, штурхаючыся локцямі, а мама прыбрала талеркі ўбок і асьцярожна разгарнула анучку. Анучка была белая, і вішня ўспыхнула на ёй, загарэлася барвяна-чырвоным. Буйная, сакавітая, са сьледам чаранка. Спыніўшы подыхі, мы глядзелі на цуд. «Мамухна, ці яна сапраўдная?» – спытаў маленькі Толік. Колік тыцнуў яго каленкай. «Так, сынок, гэта сапраўдная вішня! Рэж, Ролю», – наша мама была маладая й усхваляваная, залатавалосая, самая прыгожая. Я быў сама старэйшы й сама адказьнейшы. Засяродзіўся, нахмурыўся. Рэзаў упэўнена. Падзяліў пароўну, па-братэрску. І мы зьелі яе, сур'ёзна і ўрачыста. Мы разумелі, што каштавала маме гэтая вішня.

– Мамухна, – пыталіся мы, калі былі маленькія, – дзе-тка нашыя дзядулі і бабулі?

– Ох, коцікі мае, – адказвала мама, калі была ў гуморы, – ох, маленькія. Падаўней багата было ў вас і дзядуляў, і бабуляў, і ўсе такія гожыя, такія харошыя. А сама добры быў дзядуля Грыгор, быў ён волатава росту, як у казцы, і вельмі шмат дабра дзейсьніў, сапраўдныя подзьвігі. Часы ж тады былі лютыя, галодныя, ежы не было зусім, толькі лясы дрымучыя. Моцна галадаў дзядуля Грыгор і вагу губляў з кожным днём, і добрых спраў рабіць ня мог. І рассудзіў тады другі дзядуля, Георг – а быў ён звычайнага росту – што дзеля дабра мусіць ён сваё цела аддаць дзядулі Грыгору, каб той ня згінуў. Зьеў дзядуля Грыгор дзядулю Георга і сілаў набраўся, і яшчэ больш вырас, вышэй лесу, і столькі дабра зьдзейсьніў, што птушкі засьпявалі і кветкі зацьвілі. Зьдзейсьніў – і зноў прагаладаўся, і думае: ці ня зьесьці мне адну бабулю? Шкада яму бабулю, але дабро ж больш патрэбнае, і зьеў. І паперла дзядулю Грыгора, і вырас ён высока-высока, да самага неба, і пачаў чыніць яшчэ больш дабра, усім народам на радасьць і суцяшэньне, а сонейка ў небе сьмяялася і сьвяціла ласкава. А як зьеў дзядуля Грыгоры другую бабулю, зрабіўся ён такі велізарны, што яго нават і не відаць стала, бо ўжо завельмі вялікі, і творыць ён з таго часу дабро небывалае, неабсяжнае, дапамагае самім архангелам.