Франц Кафка - Прысуд

Месяц стаяў ужо досыць высока на небе, у ягоным святле каля нас праехала паштовая карэта. Навокал павяваў лёгкі вецер: ён адчуваўся нават у канаве; а паблізу зашумеў лес. Тут ужо не было вялікай цягі да таго, каб заставацца самотным.

«Дзе вы?» — «Хадземце сюды!» — «Усе разам!» — «Чаму ты хаваешся, перастань выдурвацца!» — «Вы хіба не ведаеце, што пошта ўжо праехала?» — «Ды не! Што, праехала ўжо?» — «Вядома ж. Калі ты спаў, яна праехала міма».— «Я — спаў? Ну, ты скажаш!» — «Памаўчы, гэта адразу па табе відаць».— «Але ж я прасіў бы цябе...» — «Хадзем!»

Мы пабеглі, тулячыся бліжэй адно да аднаго; некаторыя працягвалі іншым рукі; было цяжка нармальна падняць голаў, бо дарога вяла долу. Нехта выгукнуў індзейскі баявы кліч, нашы ногі самі сабой памкнуліся ў галоп, як не было ніколі раней, пры падскоках вецер падымаў нас, абвяваючы сцёгны. Нішто не магло б нас затрымаць; мы так разагналіся, што нават, абганяючы адно аднаго, мы маглі скрыжоўваць рукі ў сябе на грудзях і спакойна аглядацца.

На мосце, перакінутым цераз бурлівы ручай, мы спыніліся; тыя, што былі забеглі наперад, вярнуліся назад. Унізе вада з шумам ударалася аб камяні ды карэнне, як быццам бы яшчэ не было позняга вечара. Невядома чаму, але ніхто не ўскочыў на парэнчы моста.

За кустамі ўдалечыні паявіўся цягнік, ва ўсіх купэ гарэла святло, напэўна, вокны былі апушчаныя. Хтосьці сярод нас пачаў спяваць нейкі шлягер, але спяваць хацелася нам усім. Мы спявалі куды хутчэй, чым ехаў цягнік, размахвалі рукамі, бо голасу не хапала; у спеве мы набіралі разгону і сярод гэтага збою гукаў пачувалі сябе добра. Калі твой голас змешваецца з іншымі, маеш такое адчуванне, быццам бы заглынуў рыбалоўны кручок.

Гэтак, маючы за спінаю лес, мы спявалі далёкім падарожнікам. Дарослыя ў вёсцы яшчэ не спалі, маці сцялілі на ноч пасцелі.

Трэба ўжо было ісці. Я пацалаваў таго, хто стаяў найбліжэй да мяне, траім бліжэйшым проста працягнуў руку і пачаў бегчы назад; ніхто мяне не паклікаў. Каля першага скрыжавання, дзе мяне ўжо не маглі бачыць, я павярнуў на прасёлак і зноў пабег у лес. Я накіраваўся на поўдзень, да горада, пра які ў нашай вёсцы казалі:

«Вось там людзі! Падумайце толькі, яны зусім не спяць!»

«А чаму не спяць?»

«Бо не стамляюцца».

«А чаму так?»

«Бо яны дурні».

«Хіба ж дурні не стамляюцца?»

«Як жа дурні могуць стамляцца!»

1903/04(?)

Нарэшце, каля дзесятай увечары, разам з нейкім даўней крыху знаёмым мне чалавекам, які ні з таго ні з сяго гэтым разам зноў далучыўся да мяне і цэлыя дзве гадзіны цягаў мяне туды-сюды па вуліцах, я падышоў да дома тых гаспадароў, да якіх быў запрошаны на сяброўскую бяседу.

— Так! — сказаў я і пляснуў далоньмі, паказваючы, што абавязкова мушу з ім развітацца. Перад тым я ўжо некалькі разоў рабіў дзеля тае самае мэты менш рашучыя спробы. Я быў зусім стомлены.

— Ці Вы адразу пойдзеце наверх? — спытаўся ён. Пры гэтым я пачуў з ягонага рота гукі, падобныя да ляскату зубоў.

— Адразу ж пайду.

Я ж быў запрошаны і загадзя яму пра гэта сказаў. Мяне запрашалі падняцца ў кватэру, каб я ўжо з задавальненнем сядзеў там — а не дзеля таго, каб выстойваў тут пад брамаю і паглядаў паверх вушэй свайго суразмоўцы. I каб да таго ж быў павінен тут у маўчанні стаяць з ім, як быццам бы мы вырашылі затрымацца ў гэтым месцы на даўжэйшы час. I цяпер у гэтым маўчанні ўдзельнічалі дамы, што стаялі наўкола, ды цемра, што распасціралася над імі ажно да самых зорак. I ўжо крокі нябачных прахожых, што ішлі дарогамі, напрамкі якіх не было ахвоты адгадваць; вецер, што ўвесь час прыціскаўся да супрацьлеглага боку вуліцы; грамафон, які граў праз зачыненае акно нейкага пакоя,— усё гэта таксама адгукалася з гэтага маўчання, нібыта яно раз і назаўсёды было іх уласнасцю.

I мой кампаньён, усміхнуўшыся мне, таксама ад майго і ад свайго імя пагадзіўся з усім гэтым і падняў угару, паралельна муру, сваю правую руку і, заплюшчыўшы вочы, абапёр аб яе свой твар.

Але я не дагледзеў тае ўсмешкі да канца, бо ад сораму раптоўна адвярнуўся. Бо толькі з той усмешкі я пазнаў, што гэта быў ні больш ні менш, а толькі махляр. А я ж ужо колькі месяцаў жыў у гэтым горадзе і думаў, што ведаю навылёт усіх махляроў: як яны ўначы выходзяць нам напярэймы з бакавых вуліц, працягваючы да нас рукі, нібы тыя шынкары; як яны крадком абыходзяць слуп з аб’явамі, каля якога мы запыніліся, і быццам бы гуляюць з намі ў хованкі і хоць бы адным вокам з-за акругленасці слупа сочаць за намі; як яны на вулічных скрыжаваннях, калі нам робіцца боязна, нечакана ўзнікаюць перад намі, балансуючы на ўскрайку тратуара! Я так выдатна іх разумеў: яны ж былі ў невялікіх шынках маімі першымі гарадскімі знаёмымі, і я ім быў удзячны за першае ўражанне ад тае непадатлівасці, без якой я не мог сабе ўявіць гэтага свету і памалу стаў ужо заўважаць яе ў сабе самім. Як яны выходзілі нам насустрач, нават калі мы даўно ад іх паўцякалі, калі ім ужо зусім не было чаго лавіць! Як яны, не сядаючы і не падаючы, толькі кідалі на нас позіркі, якія нават здалёк заўсёды пераконвалі! А іх прыёмы былі ўвесь час адны і тыя ж: яны паўставалі перад намі, як мага шырэй расставіўшы ногі і рукі, спрабавалі звесці нас з абранай дарогі, рыхтавалі нам узамен прытулак у сваіх грудзях; і калі, урэшце, у нас унутры пачыналі бурліць усе пачуцці, яны ўспрымалі іх як абдоймы, у якія кідаліся наперад галавою.