Франц Кафка - Прысуд

Тут п'яны ўзняў бровы — гэтак што паміж імі і вачыма ўзнік бляск — і растлумачыў з расстаноўкаю: «Гэта, уласна... я, уласна, сонны, таму я пайду спаць... У мяне, уласна, ёсць швагер на Вацлававым пляцы... туды я пайду, бо там жыву, бо там мой ложак... Зараз я пайду... Я, уласна, не ведаю толькі, як яго завуць і дзе ён жыве... мне здаецца, я гэта забыў... але нічога, нічога, бо я ж нават не ведаю, ці ў мяне ўвогуле ёсць швагер... Зараз, уласна, я пайду... Як вы думаеце, ці знайду я яго, ці не?»

На гэта я адказаў не задумваючыся: «Напэўна ж. Але вы прыбылі з чужыны, і ваша прыслуга выпадкова не пры вас. Дазвольце, я вас правяду».

Ён не адказваў. Тут я працягнуў яму сваю руку, каб ён мог на яе абаперціся.

1909

Увесь вугаль спалены, скрыня парожняя, шуфель непатрэбны, халоднае дыханне печы, пакой, выдзьмуты холадам, за акном застылыя ў шэрані дрэвы, неба — срэбны шчыт, абарона ад таго, хто прагне дапамогі. Мне трэба трохі вугалю: не замярзаць жа насмерць; за маёй спінай бязлітасная печ, перад вачыма — гэткае самае неба; якраз таму я мушу імчаць наўскапыта паміж імі і, спыніўшыся пасярэдзіне, прасіць дапамогі ў гандляра-вугальшчыка. Да маіх звыклых просьбаў ён, аднак, ужо зусім абыякавы, я павінен яму давесці, пераканаць яго, што ў мяне ўжо больш няма ані драбінкі вугалю і што адно з гэтае прычыны ён — гэта мае сонца на небе. Я мушу прыйсці як жабрак, які, хрыпла стогнучы з голаду, канае пад парогам багатай сядзібы і якому гаспадарова кухарка ўсё-такі наважваецца адліць трохі з рэшткаў вячэрняе кавы,— гэтаксама і вугальны гандляр, раззлаваны, але памятаючы пра «не забі», ён павінен укінуць мне ў скрыню шуфель-другі.

Вырашыць усё можа тое, як я з'яўлюся, таму я еду верхам на скрыні. Асядлаўшы скрыню, рукою ўверсе трымаючыся за ручку — самую простую лейчыну,— я з цяжкасцю ссоўваюся па сходах уніз, але на вуліцы скрыня мая паднімаецца ўгару; цудоўна, цудоўна! Вярблюды пад павадыровым кіем не змаглі б прыгажэй устаць з зямлі. Па прамерзлым завулку імчу роўнаю рыссю, раз-пораз узлятаючы да другога паверха і ні разу не зніжаючыся да дзвярэй. I найвышэй я ўзлятаю перад скляпеннем гандляровай піўніцы, дзе ён вунь якраз прысеў каля невялічкага стала і нешта сабе піша; а каб уседзець у гэтай гарачыні, нават адчыніў дзверы.

— Гэй, гандляр! — крычу я выстылым на марозе голасам, хапатліва дыхаючы, а праз гэта — увесь у воблаках пары.— Калі ласка, гандляр, дай мне трошкі вугалю. Мая скрыня ўжо такая пустая, што я магу на ей ездзіць верхам. Будзь такі ласкавы. Як толькі змагу, я заплачу табе за ўсё.

Гандляр настаўляе руку каля вуха.

— Што я чую? Ці не памыляюся? — пытаецца ён цераз плячо ў сваёй жонкі, якая, седзячы на прымурку, нешта робіць на прутках.— Ці не памыляюся? Кліент.

— Я нешта нічога не чую,— адказвае кабета, спакойна дыхаючы над пруткамі, добра нагрэтая ў спіну.

— Вядома ж,— крычу я.— Гэта я, той самы ваш даўні і верны кліент; толькі вось сёння няма ні шэлега ў кішэні.

— Жонка.— гаворыць гандляр,— нехта там ёсць. Я не магу тут памыліцца. То, мусіць, даўні, вельмі даўні кліент — той, што ўмее так пранікліва прамаўляць да сэрца...

— Што ў цябе? — кажа кабета, кідаючы на хвілю работу і прыціскаючы вязанне да грудзей.— Нікога там няма, на вуліцы пуста, усіх нашых кліентаў мы забяспечылі; нам можна на некалькі дзён зачыніць краму і крыху перадыхнуць.

— Але ж я сяджу тут, на скрыні,— крычу я да іх, і нячулыя слёзы халоднай зімы засцілаюць мне вочы.— Прашу вас, паглядзіце ўгару, і вы адразу мяне ўбачыце. Мне трэба ўсяго адзін шуфель, а калі насыплеце два, дык шчасцю майму не будзе мяжы. Вы ж усім астатнім насыпалі... Ах, я ўжо чуў, як ён, вугаль, грукоча ў маёй скрыні!

— Іду, іду,— кажа гандляр і хоча на сваіх кароткіх нагах узлезці па сходах, ды жонка ўжо стаіць побач і трымае яго за руку, кажучы:

— Стой, куды? А будзеш упарціцца, дык я сама паднімуся. Успомні, як сёння ноччу кашляў. А з-за гешэфту, хай сабе і ўяўнага, ты забываешся на жонку і дзіця і нішчыш свае лёгкія. Я сама пайду.

— Тады назаві яму ўсе гатункі, што ёсць у нашых сховах, а колькі які каштуе, я табе скажу пасля.

— Добра,— адказвае жанчына і паднімаецца ў завулак. Зразумела, тут яна адразу бачыць мяне.

— Пані гаспадыня,— кажу я.— Вітаю ад душы. Адзін шуфель вугалю — проста сюды, у скрыню; я завязу дадому сам; адзін шуфель — няхай самага дрэннага... Вядома, я за ўсё заплачу, толькі не цяпер, не цяпер.

Гэтыя два словы — нібыта спеў званоў: «не цяпер», і як яны бянтэжаць розум, блытаючыся з вячэрнімі званамі, што акурат чуюцца з блізкай званіцы.