Франц Кафка - Прысуд

— О, гэта добра, што вы думаеце гэтаксама, як і я, і вы зрабілі шчыра, калі зацягнулі мяне сюды, каб сказаць пра ўсё. Чаму ж я павінен саромецца ці чаму нам трэба адчуваць сорам з-за таго, што я не хаджу скурчаны, цяжка ступаючы, і не стукаю кіем па бруку, не кранаюся апранах людзей, якія праходзяць міма з гэткім шумам? Хутчэй, можа, у мяне ёсць права пярэчыць і скардзіцца, што я, нібы цень, туляюся з вострымі плячыма між дамоў, падскокваючы і раз-пораз знікаючы ў вітрынных шыбах?

Што ж гэта за дні, якія я праводжу? Чаму ўсё так дрэнна збудавана, што часам бурацца высозныя гмахі без ніякай знешняй прычыны? Тады я поўзаю па руінах, пытаючыся ва ўсіх, каго толькі ўбачу:

— Як гэта магло здарыцца... у нашым горадзе... новы дом... сёння гэта пяты ўжо... падумайце толькі.

I ніхто мне не можа адказаць.

Часцяком здараецца, што людзі проста валяцца на брук і паміраюць. Тады крамнікі адчыняюць свае абвешаныя таварамі дзверы, на гнуткіх нагах падступаюцца да нябожчыка, нясуць яго ў дом, вяртаюцца, усміхаючыся ротам і вачыма і кажучы:

— Дзень добры... неба яснае... хусткі добра бяруць... вядома ж, вайна.

Я кідаюся ў дом і, некалькі разоў падняўшы і апусціўшы руку з сагнутым пальцам, урэшце стукаюся ў акенца да дворніка.

— Дарагі чалавеча,— кажу я прыязна,— да вас прыносілі тут нябожчыка. Калі ласка, пакажыце яго мне.

I калі ён неяк нерашуча хітае галавой, я кажу ўпэўнена:

— Дарагі чалавеча, я — з сакрэтнай паліцыі. Пакажыце мне хутчэй цела нябожчыка.

— Нябожчыка? — пытаецца ён, амаль абражаны.— Ніякага нябожчыка ў нас тут няма. Тут прыстойны дом.

Я развітваюся і іду прэч.

Але пасля, калі я збіраюся прайсці праз вялікі пляц, я на ўсё забываюся. Цяжар гэтае справы мяне бянтэжыць, і я часта думаю сам сабе: «Калі гэткія пляцы ствараюць проста ад няма чаго рабіць, дык чаму не будуюць вялікіх мураваных лесвіц, якія б вялі цераз пляц? Вецер дзьме сёння з паўднёвага захаду. Паветра хвалямі коціцца па пляцы. Ды шпіль на ратушавай вежы не апісвае колаў. Чаму ў гэтым вэрхале не ўсталюецца спакой? Аконныя шыбы ўсё гамоняць, ліхтарні гнуцца — не раўнуючы як бамбук. Убранне святой Марыі на стодзе развяваецца, моцны вецер ірве яго. Хіба ніхто не бачыць гэтага? Мужчыны і жанчыны, якія павінны былі б ісці па камянях, лунаюць над імі. Калі вецер набірае дыханне, яны спыняюцца, кажуць адно аднаму колькі слоў і, кланяючыся, развітваюцца; калі ж вецер мацнее зноў, яны не могуць процістаяць яму і ўсе адначасна падымаюць ногі. Хоць яны і мусяць моцна трымаць свае капелюшы, вочы іхнія пазіраюць хітра, нібыта стаіць пагодлівы дзень. I толькі аднаму мне страшна».

Зусім знішчаны, я адказаў:

— Гісторыя, якую вы раней распавялі пра вашую шаноўную маці і тую жанчыну ў садзе, мне ані не здаецца дзіўнаю. I не таму, што я чуў шмат падобных гісторый і быў іх сведкам — нават калі-нікалі ўдзельнічаў у іх. Тут усё натуральна. Вы думаеце, калі б я стаяў там на балконе, хіба я б не сказаў тое самае ці гэтаксама не адказаў бы з саду? Зусім звычайны выпадак.

Пасля гэтых маіх слоў ён, здаецца, адчуваў сябе шчаслівым. Ён сказаў, што я добра апрануты і што яму вельмі падабаецца мой гальштук. I яшчэ — што ў мяне прыгожы колер твару. А прызнанні робяцца зусім зразумелыя, калі іх абвяргаюць.

1909(?)

Калі я малымі крокамі выйшаў з брамы дома, на мяне наваліліся з нябёсаў месяц і зоркі, і вялікае скляпенне, а таксама круглы пляц з ратушай, Марыінскай калонаю ды царквою.

Я спакойна выйшаў з ценю пад месячнае святло, расшпіліў плашч і сагрэўся, пасля, узняўшы рукі, супакоіў шум начы і пачаў раздумваць:

«Што ж гэта такое — тое, што вы робіце, нібыта вы сапраўдныя? Ці вы хочаце змусіць мяне паверыць, што несапраўдны — я, гэтак смешна стоячы на зялёным бруку?.. Але ж гэта было ўжо так даўно, што ты, неба, было сапраўднае, а ты, круглы пляц, сапраўдным не быў ніколі.

Што ж, гэта праўда, што вы ўсё яшчэ маеце перавагу нада мною; але ж толькі тады, калі я пакідаю вас у спакоі.

Дзякуй Богу, Месяц, ты ўжо болей не месяц, але, можа, гэта нядбайнасць з майго боку, што я ўсё яшчэ называю цябе Месяцам. Чаму ў табе болей няма гэткай пыхі, калі я цябе называю «забытай папяровай ліхтарняй дзіўнаватага колеру». І чаму ты амаль адступаеш, калі я называю цябе Марыінскай калонаю, і я не пазнаю болей тваёй пагрозлівай стойкі, Марыінская калона, калі называю цябе «месяцам, што свеціць жоўтым святлом».

Цяпер здаецца праўдзівым, што вам не ідзе на карысць, калі пра вас думаюць; у вас застаецца менш адвагі ды здароўя.