Шата Руставелі - Дрэва вечнасці

Пацяклі апавяданні; і калі чарга прыспела,
Раб сказаў: «Кіруе намі воля бога з вышыні.
Вы тут слоў кідалі проса, я ж пасею толькі перлы;
Той уцяміць мае словы, хто не любіць балбатні.

Я адданы раб і воін ўладара ўсяе Каджэці,
Ды хваробаю цяжкою падкасіла смерць цара.
Шмат дабра рабіў ён людзям. Засталіся ў яго дзеці,
І сірот на выхаванне ўзяла яго сястра.

Дулардухт — царыцу звалі — кіравала ўсёй краінай,
І ніякі вораг блізка падысці да меж не смеў.
А з сірот Расана й Родзьі павыросталі мужчыны,
І надзейную апору трон яе магутны меў.

Раптам вестка: дзесь за морам у яе сястра сканала;
Зажурыліся візары, як сышліся на савет:
Як паведаміць царыцы — будзе енку тут не мала,—
І тады вяльможам знатным так сказаў Рашак-спаспет:

«Не магу, хоць рэжце, слухаць я жаночы плач і лямант,
Лепш паеду чыстым полем па здабычу на разбой —
Як вядома ўсім, багацце не было ніколі плямай,—
А вярнуся — у царыцы слёзы зменяцца журбой».

Крыкнуў ён: «Выходзь наперад, хто гатоў ісці за мною!»
Сто ваяк найлепшых выбраў і павёў іх за сабой.
Рабавалі ўдзень і ўночы мы, не ведаўшы спакою,
Зніштажалі караваны, скарб багаты рос гарой.

Неяк ехалі мы ў полі, засцілала ночка далі,
Раптам бачым: палілося з цемры дзіўнае святло.
«Як, хіба праменні сонца ў змроку ночы запалалі?»
Мы губляліся ў здагадках, і канца ім не было.

Той казаў, што гэта месяц, той — што сонца залатое,
І на прывід гэты дзіўны ўсе мы кінуліся ўраз,
Абкружылі луг шырокі, скуль святло лілося тое;
Раптам голас чысты й звонкі даляцеў адтуль да нас.

«Хто вы, коннікі? — пытае.— Адыдзіце прэч з дарогі!
З Гуланшара ў царства каджаў я, ганец, трымаю шлях!»
Мы на голас той злучылі найцясней рады аблогі,
Бачым конніка ў бляску — ахапіў нас дзікі страх.

Бліскавіцай прамяністай твар яго здалёк пабліскваў,
Ззяў, як сонца, светлы вобраз, азарыўшы ўсё вакол.
І хоць гукі слоў расталі — гневу цень пакрыў аблічча,
І бліснулі ў цемры зубы, як жамчужны частакол.

Мы глядзелі, што за дзіва перад нашымі вачамі,
Не ганец ён — быў адразу ўвесь падман яго відзён.
Тут Рашак заўважыў раптам, што дзяўчына перад намі,
Ён схапіў каня за повад і забраў яе ў палон.

Мы распытвалі дарэмна: «Адкажы нам, хто ты, сонца?
Скуль ты родам? Шлях трымаеш да якіх, скажы, зямель?»
Не адказвала нічога, толькі плакала бясконца,—
Цяжка бачыць, калі месяц паглынае люты змей.

Не схацела нам прызнацца паланянка маладая,
Хто блукаць яе прымусіў на чужыне па начах,
У разбойным атачэнні толькі змрочна паглядала,
Ды пагарда палымнела ў разгневаных вачах.

Даў загад Рашак: «Даволі! Прымушаць яе не будзем,—
Пра бяду сваю расказваць тут не месца і не час!
Бог, відаць, царыцу нашу парашыў уразіць цудам
І дзівосны падарунак пасылае ёй праз нас.

Незвычайным гэтым скарбам ашчаслівім мы царыцу,
Будзе шчодраю ўдзячнасць нам за службу ў адказ.
А схаваем — лютым гневам яе сэрца загарыцца
І, як кара за злачынства, гэты гнеў падзе на нас».

Мы спрачацца не схацелі і спынілі ўсе размовы,
Разам з дзевай падаліся ў Каджэці нацянькі,
Дакучаць ёй не схацелі, не прамовілі ні слова,
А яна слязьмі зганяла алы колер са шчакі.

Я звярнуўся да Рашака: «Папрашу твайго дазволу —
З'ездзіць мне да Гуланшара, хутка буду я назад».
Даў ён згоду, я памчаўся, каб сабраць з рабункаў долю,
І цяпер вось з пакам шоўку даганяю свой атрад».

Сказ праслухаўшы цікавы, я адчула блізкасць мэты,
Слёзы высахлі адразу, расхінулася імгла,
Бо ў расказаным пазнала дзевы мілыя прыкметы,—
Ажыла надзея ў сэрцы, нібы скарб які знайшла.

Загадала, каб з'явіўся да мяне апавядальнік,
І сказала: «Ты яшчэ раз мне пра дзеву раскажы».
Паўтарыў усё дакладна аб сустрэчы ён нядаўняй,
І, знясіленая смуткам, захацела зноў я жыць.

Мела двух я чорных служак, двух сапраўдных чарадзеяў,
Што нябачнымі для вока па жаданню стаць маглі.
Я ў Каджэці іх паслала, не губляючы надзеі,
Каб хоць след палоннай дзевы ў царстве тым яны знайшлі.

Праз тры дні мне расказалі ведзьмары пра ўсё ахвоча.
Там збіраецца царыца ў чужы заморскі стан.
Сонца-дзева там марнее, іскры гневу сыплюць вочы,
Бо прызначан царскай воляй нарачоным ёй Расан.