Шата Руставелі - Дрэва вечнасці

Я сказала: «Можа, гэта ўсё спатрэбіцца ў палоне?»
І павёў красуню-дзеву царскіх воінаў атрад.
Цар насустрач дзеве выйшаў уладарна з залы троннай,—
У палац ішла красуня, долу ўтупіўшы пагляд.

Бег услед натоўп за ёю, скрозь гучалі гоман, крыкі.
Не магла стрымаць ахова хваляў тых людскіх напор.
Станам стройным, як чынара, быў уражан цар вялікі.
Ён здзівіўся: «Скуль ты, сонца, што зацьміла сотні зор?»

Хто зірне — прымружыць вейкі, асляплялі бляскам вочы.
Цар сказаў: «Такіх прыгожых не было яшчэ нідзе.
Бог паслаў нам вобраз гэты — ён здзівіць смяротных хоча,
Хто яе міджнурам стане — звар'яцеўшы, прападзе!»

Пасадзіў з сабою поруч і сказаў такія словы:
«Раскажы мне, хто ты будзеш і адкуль сюды прыйшла?»
Не адказвала красуня, быццам хто пазбавіў мовы,
І, схіліўшыся маўкліва, галавы не падняла.

Што казаў ёй цар — не чула, боль сціскаў ёй сэрца жорстка;
Думкай, бедная, ляцела ў краіны роднай даль.
Бо застыла кветка-ружа — не раскрыліся пялёсткі;
Сэрцы тых, хто бачыў гэта, ахапіў вялікі жаль.

Цар сказаў: «Дазнацца праўды трэба зараз неадкладна.
Ёсць тут, пэўна, дзве прычыны — разгадаць іх трэба нам:
Або некага кахае — вобраз нечы ёй прынадны,—
А ўсё іншае не міла затуманеным вачам;

Або сутнасць дзевы — мудрасць яснабачанняў глыбокіх,
Дзе не ўбачыць шчасця ў шчасці, з болем боль не спалучыць;
І над радасцю і горам думка ўздыме так высока,
Што, нібыта ў казцы голуб, у інакшы край імчыць.

Вось прыедзе сын з паходу пераможцам і героем;
І тады нявеста-зорка ахіне яго святлом
І раскажа ўсё сардэчна, ў чым прычына непакою.
Хай жа месяц пасмуткуе, покуль сонца не ўзышло!»

Царскі сын — скажу па праўдзе — віцязь смелы быў і добры:
Станам зграбны, тварам мужны, аб ваяцкай славе дбаў.
Баявой заняты справай, з дому з'ехаў ён надоўга,
Для яго з нявест нявесту клапатлівы цар прыдбаў.

У раскошнае адзенне пачалі ўбіраць дзяўчыну,
Заблішчалі дыяменты на тканіне дарагой.
Залаты вянец надзелі, што гарэў агнём рубінаў,
І крышталь заззяў над ружай небывалаю красой.

Цар сказаў: «Адпачывальню прыбярыце ёй прыгожа».
Быў пастаўлены ў пакоі, ў залатой аздобе, трон.
Надышла пара — падняўся цар, за ім усе вяльможы
І з пашанаю ў харомы правялі яе на сон.

Дзевяць еўнухаў паставіў да дзвярэй яе пазменна,
Сам жа зноў пачаў бяседу, віны царскія п'ючы.
Залатою ўзнагародай ён аддзякаваў Усену;
Грукацелі барабаны, гралі ў трубы трубачы.

Доўга там яшчэ гулялі, елі, пілі да паўночы.
Ясназорая шаптала: «Ад пакут душа дрыжыць:
За каго мяне аддасць ён, хто красу маю растопча?
Як няволі мне пазбегнуць, як змагу ў палоне жыць?

Не хачу згубіць, як ружа, я дзявочай прыгажосці,
Разарву я — бог паможа — кола хітрых іх задум.
Той, хто мае розум светлы — не заб'е сябе са злосці,
Мудрасць мудраму паможа знішчыць чорную бяду...»

І, паклікаўшы, сказала дзева строгай варце ў вочы:
«Вы, ў палон мяне забраўшы, паддаліся на падман.
Цар стары памылку робіць, што мяне ў нявесткі хоча,—
І дарэмна граюць трубы і грукоча барабан.

У мяне шляхі другія — я не буду ў вас царыцай,
Хай жаніх, як сонца, будзе,— у мяне інакшы лёс.
Дык нашто мяне ўпрошваць? Не магу я пагадзіцца,
Бо ў пакоях гэтых царскіх я памру ад горкіх слёз.

І калі ў няволі гэтай сэрца я праб'ю кінжалам,
Цар адразу загадае вам галовы адсячы.
Лепш вазьміце пояс срэбны, ў ім і жэмчугі і лалы,—
Мне ж дазвольце вы адгэтуль непрыкметна ўцячы».

Развязала дзева пояс і каштоўнасці дастала,
З галавы зняла ў рубінах літы з золата вянец.
І, аддаўшы варце прагнай, «Адпусціце,— прашаптала,—
Творца свету вам заплаціць ласкай божай за мяне!»

Затлуміліся галовы ад нябачаных багаццяў,
І нявольнікі забылі абавязак вартавых.
Парашылі патаемна дзеву вывесці з палаца.
Вось што золата ўчыняе — корань д'яблавай травы!

Прага золата ніколі асалоды не давала,
Прагны ў скрогаце зубоўным сустракае сваю смерць.
Хоць багаццем пухне прагны, ўсё яму здаецца мала;
Скарб сардэчны — вось багацце, ды не кожны можа мець!

Абяцанням паланянкі кожны з еўнухаў паверыў.
Даў ён раб сваё адзенне, дапамог перапрануць.
Калі ў зале ўсе сп'янелі, дзева выбегла праз дзверы,
І не змог дракон пачварны месяц ясны праглынуць.