Шата Руставелі - Дрэва вечнасці

Як Прыдон, цара такога не знайсці і ў цэлым свеце,
А такіх, як віцязь юны, яшчэ болей нестае.
Меркнуць зоркі ў сінім небе, калі сонца ярка свеціць,
Свечка ззяе толькі ўночы — ўдзень не ўбачыш ты яе.

Селі ў сёдлы тут абое і памчаліся к палацу,
А тым часам паляванне прыпынілася само.
І на госця ўсе навокал не маглі налюбавацца,
Гаварылі: «Цуд падобны бог паслаць нам толькі мог!»

Аўтандзіл сказаў Прыдону: «Растлумачыць буду рады,
Хто я сам, адкуль прыехаў і куды мой шлях ляжыць,
Як сустрэўся з Тарыэлем, як ён стаў названым братам,
Хоць такой высокай чэсці мне павек не заслужыць.

Я завуся Аўтандзілам, сын прыёмны Растэвана,
З роду знатнага я выйшаў, у палацах царскіх жыў.
Войск ягоных быў спаспетам, вораг — ворагам нязваным:
Той, хто квапіўся на край наш, галаву сваю злажыў.

Неяк мы на паляванне выязджалі з Растэванам,
Бачым — хтосьці невядомы непрыкметна слёзы лье.
Не азваўся ён на заклік, нечым моцна ўсхваляваны;
Мы ж не ведалі прычыны безуважнасці тае.

І таму сказаў у гневе цар сілком яго прывесці.
Толькі быў яшчэ страшнейшы незнаёмца люты гнеў.
Хто пасмеў пайсці ў бойку, заплаціў сваёю смерцю.
Як вядома, месяц ясны злосць са шляху не спіхне.

Не сцярпеў такое ганьбы цар, раз'юшаны няўдачай,
І за віцязем свавольным сам памчаўся наўздагон.
Не схацеў той паядынку, растлумачыць чым іначай,
Што, каня наўскач пусціўшы, знік у той жа момант ён?

Знік асілак невядомы, як нячыстая праява.
Цар, ахоплены нудою, да забаў зусім астыў.
Я таксама быў збянтэжан патаемнай тою з'явай
І на пошукі паехаць у запале парашыў.

Тры гады шукаў дарэмна, вандраваў без сну, спачыну.
І нарэшце ад хатайцаў пра яго дазнаўся след.
Бачыў ружу, што завяла, і знайшоў таму прычыну.
З той пары нашу на сэрцы я братэрства запавет.

Ён адбіў пячору ў дэваў, сам жыве, як нелюдзь дзікі,
З ім Асмат, як з родным братам, дзеліць гора папалам.
Палкім змучаны каханнем, ён гарыць агнём вялікім,
Чорны крэп у знак жалобы мець, напэўна, варта нам.

Плача дзева ў адзіноце, віцязь носіць ёй дзічыну,
Нібы леў для ільвяняці, тым і кормяцца ўдваіх.
Сам бадзяецца па свету. Вобраз любай — вось прычына,
Што людзей ён пазбягае, уцякаючы ад іх.

Расказаў ён падрабязна мне пра ўсе свае прыгоды
І пра тое, як царэўну злыдні выкралі цішком.
Апісаць звычайнай мовай немагчыма ўсе нягоды,
Што ў жыцці яго спаткалі, нібы ў ясны поўдзень гром.

Ён, як месяц ясны ў небе, па чужых краях вандруе
На падораным табою шпарканогім вараным.
Быццам звер, людзей баіцца, з вольнай-воляю сябруе.
Гора мне, што помню брата! Гора той, што сэрцам з ім!

Разам з ім пазнаў я гора. Разам слёзы ліў дарэмна.
Бедаваў яго бядою і гарэў яго агнём.
Мора, сушу я аб'ехаў — не знайшоў яго царэўну,
А вярнуўся — апынуўся ў разладзе я з царом.

Зноў прасіўся я ў дарогу — не дазволіў цар мне строгі.
Я пакінуў двор і войска, сам жа цёмнай ноччу збег.
І цяпер шукаю шчасця дзеля друга дарагога,
Я лячу чужыя раны, а наношу іх сабе.

Ён сказаў мне, што братэрства вас навекі спалучыла.
Я знайшоў цябе, як сонца, зіхаціш ты прада мной.
Дай параду, як знайсці мне тую, што ярчэй Свяціла,
Што, як бачыш — сэрца ў шчасці, страціш — меркне позірк твой».

Расказаў Прыдон, што ведаў, пра нябогу Тарыэля.
Плач іх быў, як песні гукі, працінаў душу наскрозь.
Сэрцы біліся суладна, вочы роспаччу гарэлі,
Ружы шчок раса заслала, дыяменты ззялі слёз.

Тут і світа зарыдала і ўзняла ўгору рукі,
Тыя шчокі раздзіралі, тыя — вопратку ў шматкі.
Плакаў цар Прыдон, згадаўшы сем гадоў цяжкой разлукі:
«О жыццё! Падман і звада — вось на чым стаіш вякі!»

Марна клікаў Тарыэля: «Дзе мне ўзяць хвалення словы?
Ты змяняеш поступ сонца, ты спыняеш рух планет,
Ты — вяшчун людскога шчасця, ты — вачэй прамень агнёвы,
Ты — сузор'яў зіхатлівых непазнаны вечны свет!

Хто разлучаны з табою, для таго жыццё няміла.
Хоць пачуць мяне не можаш, я з табою ўсё адно.
Ты цярпець разлуку можаш, мне ж яна марнуе сілы.
Што за сэнс у існаванні — жыць без радасці зямной?»

І, закончыўшы размову, да сябе паклікаў госця,
Разам з ім і світу знатных, да бяседы хто ахвоч.
Аўтандзіл здзіўляў сустрэчных незвычайнай прыгажосцю,
Слаўся лёгкі цень ад веек на азёры яркіх воч.